Osoby czytające wydania polityki

„Polityka”. Największy tygodnik w Polsce.

Wiarygodność w czasach niepewności.

Subskrybuj z rabatem
Nauka

Kopernikologia mniemana

Mikołaj Kopernik: nowa nieoczywista biografia. Coś tu źle dźwięczy

Kopernika intelektualistę, myśliciela pozostającego w dialogu z wielkimi myślicielami świata arabskiego, antycznego i europejskiego, nowy biograf traktuje z umiarkowaną atencją. Kopernika intelektualistę, myśliciela pozostającego w dialogu z wielkimi myślicielami świata arabskiego, antycznego i europejskiego, nowy biograf traktuje z umiarkowaną atencją.
Toruński astronom w nowej biografii jest szpiegiem i politykiem, urzędnikiem i prawnikiem, kochankiem i duchownym. Meandry jego myśli naukowej Wojciecha Orlińskiego bliżej nie zainteresowały.
„O obrotach sfer niebieskich” Mikołaja Kopernika. Egzemplarz z Uniwersytetu Liège.Lfurter/Wikipedia „O obrotach sfer niebieskich” Mikołaja Kopernika. Egzemplarz z Uniwersytetu Liège.

„Domysłów, gdybania i mniemania będzie tu bardzo dużo” – ostrzega Wojciech Orliński, autor 400-stronicowego tomu „Kopernik. Rewolucje”. – „Nie da się inaczej napisać biografii kogoś, co do którego niepewne są już nawet daty narodzin i śmierci”. O Jezusie i Buddzie można powiedzieć to samo – co nie powstrzymało badaczy od rekonstruowania ścieżek ich myśli.

Jak każdy człowiek (nie tylko wielki), tak i Kopernik składa się i z grzesznego, uwikłanego w politykę, fizjologicznego ciała, i z substancji intelektualnej. O tym pierwszym Orliński pisze sporo, płynąc dziarsko przez „ocean hipotez”. Jak zauważa już we wstępie, nierzadko „biografia astronoma zamienia się w powieść szpiegowską”. „Czy był agentem?” – pyta na podstawie mglistych przesłanek. Zdradźmy od razu, że nie wiadomo. Czyim? Też nie wiadomo. Gdyby biografia toruńskiego astronoma miała – jak „Ulica Sezamkowa” – sponsora, byłaby nim fraza „co by było, gdyby” (np. gdyby Mikołaja w ogóle nie było, postęp nauki zostałby opóźniony o 50 lat).

Kopernika intelektualistę, myśliciela pozostającego w zniuansowanym dialogu z wielkimi myślicielami świata arabskiego, antycznego i europejskiego, nowy biograf traktuje natomiast z umiarkowaną atencją.

Monstrum oswojone

Nie zastanawia się Orliński głębiej choćby nad tym, dlaczego przewrót kopernikański wydarzył się na początku XVI w., a nie kiedy indziej. „Stan ówczesnej wiedzy do tego nie prowokował” – zauważa Julian Barbour, brytyjski fizyk i historyk nauki (cytaty pochodzą z jego znakomitej, wydanej w 2001 r. książki „The Discovery of Dynamics” – „Odkrycie dynamiki”).

Polityka 44.2022 (3387) z dnia 25.10.2022; Nauka ProjektPulsar.pl; s. 59
Oryginalny tytuł tekstu: "Kopernikologia mniemana"
Reklama