Polska Akademia Niezależności? PAN wybrała nowego prezesa

Nie będziemy się przejmować tym, że możemy się narazić którejś ze stron sporu politycznego – mówi prof. Marek Konarzewski, biolog i popularyzator nauki, wybrany właśnie na stanowisko prezesa Polskiej Akademii Nauk na lata 2023–26.

Adrian Grycuk/Wikipedia Pałac Staszica w Warszawie. Siedziba niektórych instytutów i Wydziału PAN.

Początki PAN do dziś stanowią źródło kontrowersji związanych z tą instytucją. Powstawała bowiem w szczycie stalinizmu (1951 r.) na gruzach dwóch zlikwidowanych wówczas przez władze PRL szacownych korporacji uczonych: Polskiej Akademii Umiejętności oraz Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Dodatkowo, w 1960 r., została przekształcona w mocno zbiurokratyzowaną rządową instytucję centralną, mającą sprawować ogólną pieczę nad nauką i zarządzającą siecią instytutów. Dopiero w latach 90. przywrócono Akademii pierwotny charakter, aczkolwiek jej krytycy zarzucają, że ów duch biurokratycznego urzędu centralnego nadal daje o sobie znać.

PAN składa się z trzech części. Pierwsza to korporacja uczonych licząca maksymalnie 350 osób. Każdy, kto chce do niej przystąpić, musi być wybitnym naukowcem i uzyskać poparcie co najmniej kilkorga jej członków. O przyjęciu w szeregi PAN decyduje w głosowaniu Zgromadzenie Ogólne.

Druga część Akademii składa się z 70 instytutów zajmujących się badaniami podstawowymi. Siedemnaście ma obecnie kategorię A+, czyli najwyższą z przyznawanych co cztery lata przez Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych.

Trzecia część to Komitety PAN będące niezależnymi ciałami opiniotwórczymi i doradczymi. Stanowią reprezentację różnych środowisk i dyscyplin naukowych. Ich członkowie (nie muszą należeć do Akademii) są wybierani przez przedstawicieli swoich dziedzin – np. fizyków, prawników, chemików.

Prezesa PAN wybiera Zgromadzenie Ogólne na czteroletnią kadencję (zgodnie ze statutem możliwe są dwie). Prof. Marek Konarzewski będzie 13. uczonym pełniącym tę funkcję.

MARCIN ROTKIEWICZ: – Zacznie pan w styczniu rządy w dość trudnych okolicznościach. Bieda znów zaczyna zaglądać naukowcom w oczy, szczególnie doktorantom żyjącym ze stypendiów.