Dr hab., prof. UŚ Mariola Paruzel-Czachura laureatką Nagród Naukowych 2025
Pracuje na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego oraz w Perelman School of Medicine University of Pennsylvania. Psycholożka moralności. Bada m.in., jak ludzie rozpoznają dobro i zło oraz dlaczego czasami postępują wbrew własnym zasadom. Największy rozgłos przyniosły jej prace nad wpływem na moralność alkoholu – wykazały one np., że jeden drink nie zmienia ocen, ale zwiększa gotowość do złych czynów, choćby skrzywdzenia innych.
Badaczka analizuje również uleganie wpływom niemoralnej grupy. Celem jest tu sprawdzenie, jak silnie i w jakich okolicznościach jednomyślna większość przesuwa indywidualny „kompas” etyczny. Według niej rozszyfrowanie psychologii niemoralności to szansa na stworzenie narzędzi zapobiegania przemocy, oszustwom i zdradom. Plany badawcze naukowczyni na kolejne kilka lat to zagadnienia takie jak: czy po alkoholu ludzie częściej oszukują (np. w grze w karty) i w jaki sposób zmieniają się emocje moralne (wina, wstyd, wstręt) po przekroczeniu norm. Zamierza również testować mechanizmy presji grupowej w odmiennych kulturach, m.in. afrykańskim plemieniu zbieracko-łowieckim Hadza. Oba projekty są finansowane przez NCN. Prof. Paruzel-Czachura publikuje w prestiżowych czasopismach naukowych, m.in. „Psychological Inquiry” i „Nature Human Behaviour”. Na stronie internetowej MojaMoralnosc.pl popularyzuje wyniki badań i udostępnia interaktywny test kompasu etycznego.