Już dawno żadna tak ważna ustawa nie przeszła przez Sejm tak szybko. 16 lipca rząd ogłosił, że chce zawiesić pierwszy próg ostrożnościowy, chroniący Polskę przed nadmiernym wzrostem zadłużenia. Natomiast już po 10 dniach ustawa została wysłana do Senatu. Oznacza to, że najpóźniej w połowie sierpnia minister finansów będzie mógł bez przeszkód zawnioskować o zwiększenie tegorocznego deficytu budżetowego. Aby zrozumieć przyczyny ekspresowego tempa zmian, trzeba się cofnąć aż do września 2012 r., gdy rząd planował tegoroczny budżet.
Progi ostrożnościowe są najważniejszymi bezpiecznikami systemu finansów publicznych. W sumie są trzy – na poziomie 50, 55 i 60 proc. PKB. Im wyższy próg przekroczy dług publiczny, tym większe muszą być cięcia wydatków. Podstawowym problemem obecnego systemu jest to, że wymusza on największe cięcia w okresie spowolnienia, gdy gospodarce potrzeba dodatkowych pieniędzy z państwowej kasy. Polska przekroczyła pierwszy próg ostrożnościowy w 2010 r., w związku z czym od kilku lat rząd nie mógł zwiększać relacji deficytu do dochodów. Stało się to poważnym problemem w ubiegłym roku, kiedy znaczna część ekonomistów prognozowała silne spowolnienie. Gdyby wówczas minister Rostowski posłuchał ich i przyjął pesymistyczne założenia, co do wzrostu dochodów podatkowych, to musiałby przeprowadzić znaczne cięcia wydatków publicznych, a to z dużym prawdopodobieństwem wpędziłoby gospodarkę w recesję.
Pesymistyczne prognozy wskaźników makroekonomicznych niestety sprawdziły się i w połowie roku było już pewne, że nie uda się zrealizować zaplanowanego budżetu. W takiej sytuacji rząd miał do wyboru dwie opcje: ściąć wydatki budżetowe w drugiej połowie roku o 27 mld zł lub natychmiast zawiesić pierwszy próg ostrożnościowy i zwiększyć deficyt. To był wybór między dżumą a cholerą. Szybkie zaciśnięcie pasa wymusiłoby całkowite zatrzymanie rządowych inwestycji i zdusiłoby dopiero co ożywającą gospodarkę. Natomiast rozwiązanie, na które zdecydował się rząd, czyli zawieszenie pierwszego progu ostrożnościowego, oznacza demontaż systemu bezpieczników fiskalnych, za który Polska była chwalona na całym świecie. To niebezpieczny precedens, pokazuje bowiem, że w sytuacji kryzysowej rząd bez oglądania się na opinię publiczną może szybko zmienić kluczowe ustawy.
Zawieszenie pierwszego progu nie kończy zmian przy bezpiecznikach fiskalnych. Rząd już pracuje nad tzw. stabilizującą regułą wydatkową. Zgodnie z projektem reguła wymusi na rządzie większe oszczędności w okresach dobrej koniunktury, a pozwoli na nieznaczne poluźnienie pasa w czasach spowolnienia. Zapowiada się ekspresowe tempo prac, bowiem rząd chciałby, aby budżet na 2014 r. był przygotowany już w oparciu o nowe regulacje. To zatarłoby niekorzystny wydźwięk zawieszenia pierwszego progu ostrożnościowego. Szkoda tylko, że nowej reguły wydatkowej nie wprowadzono wcześniej. A tak polskie finanse publiczne znalazły się w niebezpiecznym stanie zawieszenia, gdy stare bezpiecznika zostały zdemontowane, a nowych jeszcze nie uruchomiono.