Jak zbudować zielony dom?

Przed kilku dniami w gminie Załuski (40 km od Warszawy) zaczęła się budowa jednego z najbardziej nowoczesnych domów jednorodzinnych. Audytor Ludomir Duda, autor koncepcji ogrzewania, oświetlenia, wentylacji i systemu wodno-kanalizacyjnego tego budynku, nazywa go autonomicznym: dom ma być samowystarczalny energetycznie. Źródłami energii będą dla niego słońce i wiatr. Na domu zainstalowane zostaną kolektory hybrydowe PVT, nowość w naszym kraju, które będą przetwarzały energię promieniowania słonecznego w prąd i ciepło. Sprawność klasycznych ogniw fotowoltaicznych spada w miarę wzrostu temperatury. Chłodzenie ich zwiększa produkcję prądu i równocześnie, niejako przy okazji, powstaje ciepło. W nowatorskiej instalacji zaprojektowanej dla domu w Załuskach będzie ono przesyłane do podziemnego magazynu ciepła pod budynkiem. Budowa domu zaczęła się od odwiertów w gruncie i montażu tego właśnie magazynu. Nad nim położona zostanie płyta fundamentowa. Dom ma być bardzo ciepły, będzie zużywał niewiele energii, którą w dodatku sam wytworzy. Kolektory PVT i mikroturbina wiatrowa mają pokryć zapotrzebowanie na prąd ze znaczną nawiązką. W przyszłości, kiedy zapowiadana od kilku lat ustawa o odnawialnych źródłach energii zostanie uchwalona, na takich mikroinstalacjach można będzie zarabiać, przekazując nadwyżki prądu do sieci energetycznej. Jeśli nie liczyć minielektrowni, koszty budowy domu (łącznie z kolektorami próżniowymi do podgrzewania wody, kominkiem z płaszczem wodnym, wentylacją, roletami) będą wyższe od standardowych tylko o ok. 200 zł za m kw. Domowa elektrownia to jednak wydatek rzędu 150 tys. zł. Przy zakładanych we wspomnianym projekcie ustawy cenach zakupu prądu z mikroinstalacji zwrot nakładów nastąpiłby w ciągu 10 lat. Bez tej ustawy – po ponad 15 latach. – Nie interesuje mnie, kiedy dodatkowe wydatki się zwrócą. Chcę mieć dom, którego utrzymanie nic mnie nie będzie kosztowało – mówi inwestor Joanna Grot. Dla ogromnej większości budujących okres zwrotu jest jednak decydujący. Z badań TNS OBOP wynika, że tylko 11 proc. gotowych byłoby czekać na zwrot pieniędzy wydanych na mikroinstalacje dłużej niż sześć lat, a 3 proc. dłużej niż 10 lat. Tymczasem wydatki zwracają się na ogół po kilkunastu, czasem ponad 20 latach. Instytut Energetyki Odnawialnej szacuje, że w przypadku kolektorów okres zwrotu to 15–17 lat (w porównaniu z instalacją z kotłem gazowym). Taka perspektywa nie zniechęci tylko zagorzałego zwolennika czystej energii, nazywanej także zieloną. O popularności kolektorów zadecydowały dopiero dopłaty z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, stanowiące 45 proc. wydatków. – Po wprowadzeniu dotacji zwiększyliśmy sprzedaż o 70 proc. – twierdzi Grzegorz Bugała, właściciel firmy Promag instalującej kolektory od lat. Według niego dzisiejsze ceny solarów są o połowę niższe niż 10 lat temu, co także nakręca sprzedaż. Dom właściciela Promagu w Robercinie koło Piaseczna wygląda jak reklama oferowanych przez niego instalacji: na południowych połaciach dachu są 24 m kw. kolektorów i 16 m kw. paneli fotowoltaicznych. Na skraju budynku – turbina wiatrowa. Domowe instalacje zapewniają ciepłą wodę i około 80 proc. zużywanej energii elektrycznej, wspomagają ogrzewanie. Budynek mógłby być samowystarczalny energetycznie, ale właścicielowi na tym nie zależy. Dom promuje instalacje, a właściciel je testuje.   Najgorzej sprawdza się turbina wiatrowa. – Mam turbinkę o mocy dwóch kilowatów. W praktyce produkuje mniej niż kilowat energii, bo wiatr nie zawsze wieje albo wieje na innej wysokości. Turbina kosztowała 10 tys. zł, akumulator 12 tys. Producent daje na nią trzy lata gwarancji, może będzie pracowała 5 lat. Małe turbinki nieszczególnie się opłacają – mówi Grzegorz Bugała. Długowieczne są ogniwa fotowoltaiczne. Producenci (głównie Chińczycy) szacują ich żywotność na co najmniej 40 lat. Daje to przynajmniej pewność, że wydatki na domowe elektrownie słoneczne z czasem się zwrócą. Problem w tym, żeby nie trzeba było na to czekać 20 lat. Dom płaci za siebie Bank Ochrony Środowiska wystąpił w czerwcu z programem „Samospłacający się dom”, według którego 100 tys. posiadaczy niezacienionych działek o powierzchni 2 tys. m kw. mogłoby sobie zbudować domy właściwie za darmo. Pod warunkiem że częścią tej inwestycji byłaby mikroelektrownia słoneczna o mocy 40 kW. Panele fotowoltaiczne takiej elektrowni nie zmieszczą się na dachu domu, stąd wymóg posiadania dużej działki. Przy rocznej produkcji energii elektrycznej rzędu 36,2 tys. kWh właściciel domu zużywałby ok. 5 tys. kWh, a 86 proc. energii sprzedawał do sieci. Zgodnie z projektem ustawy o odnawialnych źródłach energii – po 1,10 zł za 1 kWh, czyli w sumie za ok. 34,3 tys. zł. Autorzy programu szacują, że wystarczyłoby to z nawiązką na raty kredytu (przy założeniu, że dom kosztuje ok. 560 tys. zł). Szkopuł w tym, że ceny prądu z sieci są średnio o połowę niższe, niż przewiduje projekt ustawy o oze. Do mikroelektrowni trzeba by więc dopłacać. Głównie dlatego prace nad ustawą przypominają niekończący się serial. Przyjęta już przez Sejm nowelizacja prawa energetycznego (tzw. mały trójpak) ułatwi podłączanie mikroelektrowni do sieci, ale nie dotyczy ona cen. Wydaje się bardzo prawdopodobne, że ustawy o oze nie doczekamy się także w tym roku, a program BOŚ będzie przez jakiś czas tylko ciekawym pomysłem. Mikroelektrowni słonecznych jest u nas bardzo mało. Popularne są w krajach, w których zapewniono korzystne, gwarantowane ceny sprzedawanego przez nie prądu. Zwłaszcza w Niemczech, gdzie działa ponad 4 mln domowych elektrowni (głównie słonecznych, ale także wiatrowych). Instaluje się je także na starych domach, zamieniając pożeraczy energii w budynki samowystarczalne. Takiej metamorfozy dokonała np. firma Velux, modernizując w Hamburgu połowę bliźniaka zbudowanego 60 lat temu. Dom został rozbudowany i ocieplony. Na całym dachu przybudówki zainstalowano kolektory słoneczne i panele fotowoltaiczne. Z kolektorami połączona jest pompa ciepła, wykorzystująca – oprócz energii z kolektorów – ciepło powietrza. Instalacje te tworzą system, który pokrywa całe zapotrzebowanie domu na ogrzewanie, energię elektryczną i ciepłą wodę (łącznie 10