Fatalne skutki palenia drewnem

Przemysł meblarski to cichy bohater polskiej gospodarki. Kto wie, że jesteśmy szóstym w świecie producentem mebli i czwartym ich eksporterem? Chyba tylko nieliczni. Ponad 6 proc. światowej produkcji powstaje w naszym kraju. I co najważniejsze, nie jest to branża, tak jak motoryzacja, zdominowana przez wielkie zachodnie koncerny. Spora część, spośród 25 tys. firm, to polski kapitał, często małe rodzinne biznesy. Ubiegłoroczna wartość ich produkcji to 39 mld zł. Zawdzięczamy im 8,6 mld euro wpływów z eksportu, a w tym roku będzie prawie 10 mld. – Mamy 30 mld zł dodatniego salda w wymianie zagranicznej. To najwyższy poziom spośród wszystkich branż polskiej gospodarki – wyjaśnia dyr. Michał Strzelecki z Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Producentów Mebli. Są więc powody do dumy. Tylko co z tego, skoro nie ma tu żadnego państwowego czempiona? Entuzjazm polityków jest więc umiarkowany. Meblarze muszą sobie radzić sami. A są od państwa i polityków bardzo zależni. Wyjątkowo zaś od Lasów Państwowych, faktycznego monopolisty zaopatrującego meblarzy w drewno. W kolejce po surowiec ustawiają się także inne branże, m.in. przemysł celulozowo-papierniczy, producenci płyt drewnopochodnych, wytwórcy stolarki budowlanej (jesteśmy największym producentem drzwi i okien w Europie). Polska specjalność Co Lasy sprzedają, ile, jak i komu, jest przedmiotem nieustających napięć. Każdy chciałby mieć w pobliżu najlepszy towar po najniższej cenie, tymczasem ceny drewna potrafią znacznie się wahać nawet w krótkich okresach. Kiedy w ubiegłej dekadzie do walki o drewno dołączyła polska energetyka, zrobiło się naprawdę gorąco. Po co jednak energetyce drewno, skoro ma węgiel? Powód jest prozaiczny – wycinanie lasów i palenie nimi w kotłach wielkich elektrowni ma podobno służyć ochronie klimatu. Unia Europejska postawiła sobie ambitne cele klimatyczno-energetyczne. Od państw członkowskich wymaga, by coraz większą ilość energii wytwarzały ze źródeł odnawialnych. Lista źródeł jest długa, a figuruje na niej spalanie biomasy. Biomasa może pochodzić z rolnictwa, ale może także z lasu. Palenie wielkich bel słomy jest trudne, wymaga specjalnych kotłów i stałego zaopatrzenia, z czym przy naszym rozdrobnionym rolnictwie nie jest łatwo. Dużo prościej palić drewnem. Oczywiście to paliwo nie miałoby dla energetyki specjalnej wartości, gdyby nie dotacje. Ponieważ palenie drewnem zostało uznane za formę odnawialnej energii, producenci mieli prawo do zielonych certyfikatów – papierów wartościowych, którymi zasila się wszystkich właścicieli odnawialnych źródeł. Chodzi o to, żeby mogli spłacić kredyty, jakie zaciągnęli na budowę i utrzymanie swoich instalacji, i skłonić ich do dalszych inwestycji. Taki producent sprzedaje energię po cenie rynkowej, a za każdą wyprodukowaną megawatogodzinę (MWh) dodatkowo dostaje zielony certyfikat, który może sprzedać. Do ich kupowania są zobowiązani dystrybutorzy prądu dostarczający energię do naszych domów. Oczywiście związane z tym koszty dopisują nam do rachunku za prąd. Tak więc za wspieranie zielonej energetyki faktycznie płacimy my, konsumenci, a nie rząd. Państwowa energetyka długo narzekała, że ma ogromne wydatki związane z ratowaniem sypiących się elektrowni węglowych, a jest odcięta od pieniędzy, jakimi zasilani są wytwórcy OZE. Straszyła, że Polska nie wykona ciążącego na niej obowiązku i nie dojdzie w 2020 r. do poziomu 19,6 proc. produkcji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych. Same wiatraki nie dadzą rady, jeśli nie włączą się do tego tradycyjne elektrownie węglowe i nie zaczną dosypywać do pieca drewna. A sprawa jest potencjalnie groźna, bo jeśli nie osiągniemy wyznaczonego celu OZE, będziemy musieli brakujące procenty dokupić od krajów, które swoje cele przekroczą. Sypanie do kotła miału węglowego zmieszanego ze zmielonym drewnem, zwane współspalaniem, stało się naszą energetyczną specjalnością. – Nikt na świecie tego nie robi na taką skalę, bo to szkodliwe dla środowiska i niszczące dla kotłów węglowych. Drewno jest powszechnie wykorzystywane do celów energetycznych, ale do lokalnej produkcji ciepła w instalacjach, których sprawność wynosi 90 proc. Tymczasem nasze stare węglowe bloki, współspalając biomasę, obniżają i tak niską sprawność przekraczającą ledwie 30 proc. I jeszcze je niszczymy, marnując cenne drewno – oburza się Grzegorz Wiśniewski, prezes Instytutu Energetyki Odnawialnej. Początkowo zakładano, że energetyka będzie spalać drewno, z którym nic innego nie da się zrobić – uschnięte, pokrzywione, uszkodzone przez korniki i choroby. Dzięki temu uwolni Lasy Państwowe od uciążliwego balastu. Kiedy jednak machina ruszyła, elektrownie zainstalowały maszyny do mielenia drewna i linie dosypywania do pieca, surowca zaczęło brakować. Energetycy brali jak leci, także drewno pełnowartościowe. Cena nie grała roli, bo za wszystko płynęły miliony dotacji. Ceny surowca poszybowały, doprowadzając do rozpaczy branże drzewne. Załamani byli też inwestorzy zaawansowanych instalacji OZE, zwłaszcza farm wiatrowych, bo energetyka węglowa zasypała rynek zielonymi certyfikatami, doprowadzając do gwałtownego spadku cen. Pojawiły się wątpliwości, co tak naprawdę jest mieszane z węglem i czy rzeczywiście jest mieszane. Były kłopoty z weryfikacją. Ostatecznie wstrzymano dotowanie palenia pełnowartościowego drewna, ograniczono też dotacje dla współspalania. W trakcie ciągnących się latami prac nad nową ustawą o OZE, zakończonych na początku 2015 r., debatowano, jak wspierać zieloną energetykę. Kogo bardziej, kogo mniej, a kogo wcale? Wiatraki na lądzie czy morzu? Fotowoltaikę czy geotermię? Biomasę czy biogaz? Państwowe koncerny jak lwy walczyły o współspalanie. Kiedy zorientowały się, że wiele nie wywalczą, zaczęły inwestować w farmy wiatrowe, żeby zarabiać na zielonej energii. Węgiel rządzi Po ostatnich wyborach sytuacja odwróciła się o 180 stopni. Zaskoczenia nie było, bo PiS nie ukrywało swojej niechęci do energetyki odnawialnej. Wszystko, co stanowi konkurencję dla polskiego węgla, uważa za zamach na bezpieczeństwo energetyczne państwa. Dlatego niemal natychmiast porachowano się z energetyką wiatrową. Ustawa antywiatrakowa praktycznie kładzie kres budowie nowych instalacji, a istniejącym podcina rację bytu. Jednocześnie postanowiono zmienić wprowadzoną niedawno ustawę o OZE i system wsparcia odnawialnych źródeł. I to błyskawicznie, bez dyskusji i konsultacji. Zielone certyfikaty odchodzą do lamusa, teraz państwo będzie organizować aukcje, zamawiając energię odnawialną. Kto zaoferuje najlepszą cenę, dostanie wieloletni kontrakt. Ma być podział aukcji w zależności od technologii i wielkości źródeł, ale podstawową formą OZE ma być teraz spalanie węgla z biomasą. Dyplomatycznie mówi się wiele o biomasie rolniczej z lokalnych gospodarstw, ale nie ma cudów, żadna wielka elektrownia nie znajdzie w promieniu 300 km dość słomy. Potrzebne będzie „drewno energetyczne”. To nowe pojęcie, które ma oznaczać drewno niepełnowartościowe, nienadające się do innego wykorzystania. Ale do jakiego stopnia niepełnowartościowe i dla kogo, dopiero wyjaśni w przepisach minister środowiska. – Wierzymy, że drewno przeznaczone do procesów współspalania będzie drewnem nienadającym się do wykorzystania przemysłowego. Uważamy, że aby tak się stało, potrzebne jest doprecyzowanie i opisanie, jakie cechy ma mieć lub jakich nie może mieć – przekonuje Ewa Cander-Karolewska z IKEA Industry. Ikea jest jednym z największych producentów mebli w Polsce. Rocznie zużywa 1,3 mln m sześc. drewna i 700 tys. m sześc. płyt drewnopochodnych. Sama sobie nałożyła szczególne ograniczenie: nie wykorzystuje drewna bez certyfikatu FSC (zrównoważonej gospodarki leśnej), w tym pochodzącego z Puszczy Białowieskiej jako obszaru pod szczególną ochroną. Dziś to poważna niedogodność, bo z Puszczy Białowieskiej ma pochodzić coraz więcej drewna. Tak przewiduje przeforsowany przez ministra Szyszkę nowy plan urządzenia lasu – dokument określający 10-letni plan dla drwali. Święto lasów Lasy Państwowe (LP) świętują. Od dawna zabiegały, żeby elektrownie znów paliły drewnem. Od tego zależą zyski leśników. Rzeczniczka LP Anna Malinowska tłumaczy, że Lasy mają problem z coraz większą jego ilością nienadającą się dla przemysłu przetwórczego. To efekt klęsk żywiołowych, a zwłaszcza suszy. – Od początku 2016 r. pozyskanie drewna posuszowego wyniosło już 1,7 mln m sześc., z czego prawie 1,6 mln m to drewno świerkowe oraz sosnowe. To powoduje wprost konieczność zaoferowania go jako drewna energetycznego. Obowiązujące wcześniej zapisy w usta