Viktor Orbán, konserwatywny premier, a właściwie „Viktator” Węgier, jest bohaterem wielu anegdot. Orbán patroszy złotą rybkę, czyści ją ze złotych łusek. Zjawia się jego zaufany, przewodniczący parlamentu Laszlo Kover: – Coś ty zrobił?! Przecież to złota rybka, która mogła spełnić trzy twoje marzenia! – Już spełniła – odpowiada Orbán i wrzuca rybkę do garnka. Orbán jest idolem prawicy nie tylko na Węgrzech, gdzie rządzi niepodzielnie (ma 2/3 deputowanych w parlamencie), ale także przedmiotem westchnień na prawicy w regionie. Jarosław Kaczyński śni o Budapeszcie w Warszawie, mając na myśli konserwatywną, antykomunistyczną rewolucję. Spór o politykę Orbána „stał się już sporem Polaków o przyszłość Polski” – pisał niedawno Adam Michnik. Dla jednych jest bohaterem i zbawcą Węgier, a nawet gwarancją, że faszyści nie dojdą tam do władzy, dla innych jest tyranem i szkodnikiem. Amerykański poeta Lawrence Ferlinghetti odrzucił niedawno prestiżową nagrodę (oraz 50 tys. euro) węgierskiego Penklubu ze względu na ograniczanie wolności słowa w tym kraju. Wybitny pisarz węgierski Imre Kertész, zamieszkały w Berlinie, jedyny węgierski noblista w dziedzinie literatury (2002 r.), zapisał swoje archiwum Niemcom, a nie własnej ojczyźnie, której klimat duchowy mu nie odpowiada. Jest to tym bardziej wymowne, że był więźniem Auschwitz i Buchenwaldu, a prawie cała jego rodzina padła ofiarą Zagłady. Orbán jest postacią kontrowersyjną, jednocześnie zyskuje i traci zwolenników. Często są to ci sami ludzie. Zdobywa nowych – traci starych. Jeden z jego biografów, prof. Jozsef Debreczeni, w pierwszej (2002 r.) biografii Orbána ocenia młodego polityka pozytywnie, a książka kończy się rozmową z bohaterem. Druga biografia, pióra tego samego autora (2009 r.), jest już jednym wielkim oskarżeniem. Słysząc to wszystko, przeczytałem opowieść o Viktorze Orbánie „Napastnik”, pióra Igora Janke, która ukazała się w tych dniach. Choć wieloletni publicysta „Rzeczpospolitej”, twórca prawicowego portalu wPolityce, nie tai sympatii, a momentami wręcz podziwu dla bohatera swojej książki, to jednak z tej lektury wiele można się dowiedzieć, a Orbán wyłania się jako człowiek wieloznaczny. Energiczny, zdolny (do wszystkiego), zręczny, charyzmatyczny, odważny, waleczny, obdarzony instynktem politycznym, ale również żądny władzy autokrata, niebezpieczny (nawet dla najbliższych współpracowników), groźny demagog i cyniczny populista. Trudno uciec od porównań Viktor – Jarosław. Każdy z nich jest niekwestionowanym liderem prawicy. Obaj to narodowi konserwatyści z akcentem na antykomunizm. Obaj zmieniają lub retuszują swoje poglądy, zależnie od potrzeby (vidé opinia prezesa o Oleksym i nawrócenie religijne Orbána). Obaj przytulają się do Kościoła. Obaj skupiają całą władzę w swoich rękach i nie dopuszczają do narodzin rywali. Obaj rozstają się ze swoimi dawnymi współpracownikami i wyznawcami. Obaj wykazują cechy przywódcze, instynkt polityczny, charyzmę, umiejętność przemawiania na wiecach i porywania tłumu. Obaj przenoszą politykę na ulice. Obaj widzą zagrożenie ze strony „układu”, liberałów i „postkomunistów”. Są żądni władzy, podejrzliwi i nieufni. Naginają reguły demokracji do swoich potrzeb. Jeden i drugi ma obsesję na punkcie niechętnych im mediów. Obaj przeprowadzili (kiedy mogli) czystkę w mediach publicznych. Obaj patrzą nieufnie na Brukselę (z wzajemnością), akcentując suwerenność. I tak dalej. Podział na liberalną centrolewicę i na autorytarną, narodową prawicę skłonił Orbána do radykalnego zwrotu w prawo. „Orbán zorientował się, że w węgierskiej polityce nie ma wyjścia poza te dwa obozy. Musisz być po jednej albo po drugiej stronie. Albo w obozie narodowym, albo w socjalistyczno-liberalnym. Dla nikogo poza tymi dwoma obozami, wręcz plemionami, nie ma miejsca. Napięcia, wzajemne podejrzenia, niechęć, a z czasem szczera nienawiść okazały się nie do pokonania”. Janke opisuje marsz Orbána na prawo. „Zaczął interesować się Kościołem jako instytucją, a także jako wiarą. Wielu ludzi nie wierzyło w jego przemianę. Liberałowie mieli ją za cyniczną grę. »Każdy zmienia poglądy« – powiedział swojemu przyjacielowi, duchownemu, gdy go o to zapytał. Niechętnie o tym