Jak znam moją kochaną redakcję, to na okładce znów będzie święty obrazek, a ten felieton zakłóca atmosferę Wielkanocy, ale niech tam – odrobina pluralizmu nie zaszkodzi. Na Czerniakowie, tam gdzie „boso, ale w ostrogach” przechadzał się Stanisław Grzesiuk, była sobie uliczka Heleny Kozłowskiej. Niewielka to jest uliczka, stoi na niej tylko jeden domek, ale i to raziło IPN oraz radnych PiS, którzy uznali, że nazwa uliczki „jest formą szacunku dla ideologii komunistycznej i jej reprezentantów”, i przeznaczyli ją do zmiany. Inicjatywa IPN i radnej Olgi Johann (PiS) miała jeden nieoczekiwany i dobry skutek. Aleksandra Domańska, wnuczka Kozłowskiej, reżyserka, scenarzystka, eseistka, zainteresowała się losem swojej babci, postanowiła znaleźć odpowiedź na dwa pytania: Dlaczego babcia zasłużyła na „własną” uliczkę w PRL i co takiego zrobiła, że w wolnej Polsce ta uliczka została jej odebrana? W rezultacie tych poszukiwań powstała bardzo dobra książka „Ulica Cioci Oli” (Wydawnictwo Krytyki Politycznej) – wymarzona lektura dla lustratorów do trzeciego pokolenia, dzieci i wnuków KPP-owców, ze szczególnym uwzględnieniem żydokomuny, a także dla czytelników poszukujących odpowiedzi na takie pytania, jak: Jak można było zostać komunistą? Czy „oni” wiedzieli o wielkich czystkach i zbrodniach Stalina? Kim byli – patriotami czy zdrajcami? Polakami? Rosjanami? Żydami? Jak młodzieńczy bunt po pierwszej wojnie światowej przekształcił się w partyjny konformizm w PRL? Jak dawni więźniowie sumienia mogli skazywać niewinnych ludzi? Jak idealizm zmienił się w cynizm? Przed podjęciem „projektu babcia” autorka wiedziała niewiele: babcia urodziła się Żydówką, ale od swego żydostwa uciekła, zanim uciekła, miała nazwisko rodowe (Bela Frisch), urodziła się w Oświęcimiu, rychło stała się socjalistką, a potem komunistką, funkcjonariuszką KPP (etap ideolo), a potem PPR (etap praxis), w przedwojennych więzieniach spędziła 7 lat (jej mąż – 10), urodziła córkę (Kruszynka) na Pawiaku, przez 4 lata okupacji były rozdzielone (Kozłowska w konspiracji w Polsce, Kruszynka wywieziona w głąb ZSRR) i cudem połączone, podczas okupacji babcia była w ścisłym kierownictwie PPR, w tym oficerem politycznym w batalionie im. Czwartaków Armii Ludowej w powstaniu warszawskim, po wojnie została dygnitarzem komunistycznym i zajmowała wysokie stanowiska w aparacie propagandy PPR i PZPR, aż do szczebla sekretarza KC, na krótko przed swoją śmiercią powiedziała wnuczce, że płynie w niej żydowska krew, zmarła pamiętnego 1968 r. Babcia Ola pochodziła z rodziny tradycyjnej, pobożnej, ale stopniowo oddalała się od religii i zbliżała ku harcerstwu lewicujących syjonistów. Początkowo identyfikowała się ze swym żydowskim pochodzeniem, z czasem jednak stopniowo się „internacjonalizowała” i odchodziła od korzeni, w tym od harcerstwa, bo „była gotowa na znacznie więcej”. Trzeba przyznać, że po kądzieli rodowód mam bardziej przestępczy niż żydowski – pisze Domańska. Dziadek – daty aresztowania i wyroki, babka – daty aresztowania i wyroki, rodzeństwo dziadka – daty aresztowania i wyroki, brat dziadka – krawiec, oskarżony, osadzony, siostra Fryda, hafciarka, dwa miesiące aresztu. Babcia wcześnie flirtuje z lewicą, uczestniczy w tajnych komunistycznych konwentyklach, odkrywa komunizm jako wspólnotę i solidarność, „komuniści byli atrakcyjni – zaangażowani, przekonujący, aktywni, a często też… przystojni” – wspomina jeden z nich. Uczestnikom tych spotkań – pisze Domańska – oszczędzona była wiedza, że rewolucja bolszewicka właśnie umiera z głodu, że Lenin rozprawia się z kułactwem i z Cerkwią. Babcia Ola coraz bardziej oddala się od rodziny, od religii, od miejsca urodzenia, coraz bardziej staje się „funk” (funkcjonariuszką), opłacaną przez partię, czyli przez Komintern, czyli przez Moskwę. W 1929 r. zostaje przyjęta do KPP, jest działaczką Komitetu Dzielnicowego Śródmieście. Odtąd, do końca życia, czyli przez następnych 40 lat, będzie nierozerwalnie związana z partią – KPP, PPR