Audiodeskrypcja na stadionach

Na Stadionie Miejskim we Wrocławiu trwa mecz ligowy. Wśród kibiców Śląska Wrocław są tacy, którzy boiska nie widzą w ogóle, drudzy ledwie dostrzegają swoich opiekunów, a jeszcze inni śledzą wprawdzie wydarzenia na murawie, ale słaby wzrok nie pozwala im już ustalić, który zawodnik znajduje się właśnie przy piłce. Do tego ostatniego grona należy Bartek z Klubu Kibiców Niepełnosprawnych. – Wcześniej musiałem się po prostu pytać, kto strzelił gola czy dostał żółtą kartkę – wspomina kibic WKS. Teraz o wszystkim informuje go komentator. Prawie o wszystkim. – Mówiliśmy im, żeby częściej podawali czas, a dzisiaj chyba troszkę sobie o tym zapomnieli. Dzisiejsi komentatorzy to Przemek Pozowski i Michał Waszkiewicz, którzy od ubiegłego roku prowadzą audiodeskrypcję podczas meczów Śląska. Do pierwszego z nich zadzwonił wrocławski rzecznik ds. osób niepełnosprawnych, zapraszając na specjalne szkolenie. Znali się z konferencji. Pozowski z ramienia lokalnego radia wypytywał go często o udogodnienia dla osób niepełnosprawnych na budowanym Stadionie Miejskim. Jako człowiek mediów świetnie nadawał się na audiodeskryptora. Kilka dni później znalazł się w ośmioosobowym składzie, wytypowanym do komentowania spotkań Euro 2012 dla osób z dysfunkcjami wzroku. Szybko okazało się jednak, że to trochę inny komentarz. Pionierska fundacja Zanim audiodeskrypcja zagościła na polskich stadionach, miała już swoje epizody w kinach i teatrach. Pionierską na tym polu fundacją jest wrocławska Katarynka, która wcześniej organizowała m.in. wystawy zdjęć i obrazów przeznaczone dla niewidomych i słabowidzących. Aby przybliżyć świat sztuk wizualnych odbiorcom o ograniczonych możliwościach, autorzy pokazów operowali dźwiękiem. Opowiadali o cieple barw, planach i postaciach. Chcąc przedstawić oryginalny przekaz, tłumaczyli kontekst, zdradzając historie stojące za konkretnymi dziełami. Taką metodą trudno jednak poradzić sobie z abstrakcją, więc pracownicy Katarynki większe nadzieje wiążą z realizmem i fotografią. Opiniami na temat audiodeskrypcji chętnie dzielą się jej odbiorcy, uczniowie Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego Dzieci Niewidomych we Wrocławiu. Mieszkającej w internacie Monice przy wejściu na salę w teatrze wręczono specjalne radyjko z jedną słuchawką. Później rozpoczął się sprawdzian z podzielności uwagi: jednym uchem słuchała audiodeskrypcji, drugim – aktorów na scenie. Dzięki dodatkowemu komentarzowi dowiadywała się, na kogo padają światła, jak ubrani są bohaterowie i w którą stronę się przemieszczają. Głos w słuchawce zwracał też uwagę na detale, symbole, którymi operował spektakl. Adrian kilka razy korzystał z audiodeskrypcji. Przyznaje, że nowa technika bywa niezwykle pomocna, ale nie ma oporów, by wytykać błędy i wskazywać jej słabsze strony. Na jedno z takich potknięć natknął się w kinie. – Te dodatkowe opisy często są po prostu zbędne. Na przykład dwóch gości siedzi na ławce przy ulicy i o czymś tam rozmawia. Audiodeskryptor opowiada, jak wyglądają, w co są ubrani, po czym dodaje, że za nimi biegnie ulica – przecież my ją doskonale słyszymy! Na szczęście sama struktura filmu nie pozwala, by opisy były zanadto rozwleczone. Dodatkowa informacja dla osób z dysfunkcjami wzroku musi się przecież zmieścić pomiędzy kolejnymi partiami dialogu. Na filmy z audiodeskrypcją można się wybrać między innymi do Centrum Kultury Wrocław-Zachód. Na murawę audiodeskrypcja wbiegła wraz z Euro 2012. Był to wymóg UEFA, która wprowadziła komentarz dla osób niewidomych i słabowidzących podczas poprzedniej edycji zawodów, rozgrywanych w Austrii. Właśnie stamtąd pochodzili specjaliści, którzy szkolili Polaków. Podczas ćwiczeń kazali swoim młodszym kolegom zamknąć oczy i wyobrażać sobie konkretne meczowe sytuacje. Doradzali: jak najczęściej podawać czas; zamiast grzebać w statystykach i sylwetkach, skupiać się na bieżących wydarzeniach; informować o tym, co się dzieje na trybunach. Tutaj nie można sobie pozwolić na werbalną poezję w stylu Tomasza Zimocha. Opowiadający mecze na stadionie Legii Michał Janczura zaraz po szkoleniu z zamkniętymi oczami wysłuchał komentarzy do najsłynniejszych bramek w historii polskiej piłki. I dowiedział się z nich jedynie, że padł gol. Nic więcej. Właśnie w takiej sytuacji znajdują się zazwyczaj osoby z dysfunkcjami wzroku, które mają znacznie więcej powodów, by narzekać na polskich komentatorów. – W radiu często odbiegają od tematu i opowiadają jakieś głupoty, zamiast skupiać się na grze – mówi Damian, niewidomy student dziennikarstwa. – Audiodeskryptorzy mówią zaś dokładnie o tym, co się dzieje na boisku: gdzie jest piłka, kto przy niej jest i z jakim gra numerem, więc dla mnie to jest bardzo fajny wizualny przekaz.   – Bardzo często spotykamy się z uwagami, że powinniśmy mówić więcej o tym, co się dzieje na trybunach – mówi Janczura. – Ci ludzie chcieliby zobaczyć żyletę, bo zazwyczaj sami są zagorzałymi fanami i to jest dla nich bardzo ważne. Dlatego każda przerwa w grze to pretekst, by opowiedzieć o oprawie, zachowaniu trenerów czy poruszeniu na ławce rezerwowych. Audiodeskryptorzy muszą ciągle mówić, więc zawsze prowadzą mecze we dwójkę. Choć zdarza się, że na spotkanie zabierają po dziesięć stron ciekawostek i statystyk, rzadko przytaczają więcej niż dwie, trzy linijki. Nie ma czasu. Ręce pełne roboty Obecnie audiodeskrypcja jest prowadzona w dwóch miastach: w Warszawie