Zając w śmietanie to dziś rarytas

Gdy przed 40 laty osiadłem nad Narwią, na skraju Puszczy Białej, każda wędrówka nad rzekę czy na podleśne łąki obfitowała w spotkania z moimi skrzydlatymi bądź czworonożnymi sąsiadami. Spod nóg zrywały się wielkie stada kuropatw, z łoskotem skrzydeł uciekały bażanty, a nagłe poderwanie się do ucieczki zająca przyprawiało mnie o palpitacje serca. Nad rzeką, a zwłaszcza w licznych tu rozlewiskach zarośniętych trzcinami, pełno było kaczek – krzyżówek, a nawet gągołów. Nauczyłem się szybko odróżniać, nawet z daleka, łabędzie od równie wspaniałych gęsi gęgawych. Te spotkania bywały z każdym rokiem rzadsze, a wreszcie całkiem się skończyły. Kuropatw nie widuję od co najmniej pięciu, a może nawet dziesięciu lat. Pianie koguta bażanta zdarza mi się usłyszeć raz do roku. Aby podpatrzyć dostojnie kroczące po podmokłej łące korpulentne gęsi, trzeba wybrać się na odległe o ponad 100 km biebrzańskie mokradła. Odwiedziłem ostatnio wiele stołecznych sklepów, starając się kupić parę kuropatw lub dorodnego zająca, który podawany pieczony w śmietanie był przez lata naszym rodzinnym odświętnym obiadem. I nie udało się. W zaprzyjaźnionych sklepach słyszałem stale tę samą odpowiedź: kuropatw w tym roku nie było wcale, a zające były zaledwie dwa, i to mrożone, bo dowiezione z Argentyny. Były też skoki (czyli nogi) zajęcze (oczywiście też argentyńskie), ale w ilości tak małej, że zniknęły z chłodziarek sklepowych w kwadrans. A jeszcze w czasach mojej młodości odławiane w sieci zające były eksportowane żywcem do Francji i Niemiec. Tam powiększały lokalne stadka i poprawiały rasę miejscowych szaraków. Teraz – jak niedawno wyczytałem – do Polski sprowadzane są żywe zające ze Słowacji. Widać nie są tak płodne jak te polskie sprzed lat, bo zajęcy nam jakoś nie przybywa. Co spowodowało taką sytuację, którą można już chyba nazwać klęską? Ptactwo mieszkające i żerujące na polach zaczęło znikać, bo zjadało owady skażone chemicznymi środkami owado- i chwastobójczymi. Drugą przyczyną są lisy, które zdecydowanie przyczyniły się do zniknięcia także zajęcy. Pogłowie lisów wzrosło niepomiernie, od kiedy intensywnie rozpoczęto walkę z szerzącą się wśród nich wścieklizną. Rozkładana i rozrzucana szczepionka, ukryta w kawałkach mięsa, prawie wyeliminowała tę chorobę. Zdrowy lis jest żarłoczny i zjada najchętniej młode zajączki, a także kuropatwy czy bażanty, gniazdujące na ziemi. Dawniej lisy chętnie porywały i zjadały kury, ale dziś, gdy na polecenie unijne są zamykane za ogrodzeniem z siatki, by broń Boże nie włóczyły się po podwórku i nie wchodziły w kontakt z bydłem lub trzodą, stały się niedostępne. A zwierzyna łowna i owszem, bywa łatwo dostępna. Kolejną przyczyną zniknięcia i ptactwa, i zajęcy (a jedne i drugie żyją i gniazdują na polach) jest gospodarka monokulturowa, czyli wielkie obszary obsiane zbożem, kukurydzą, ziemniakami. Takie pola, liczące czasem kilkaset hektarów, obrabiane są za pom