Anka Zawadzka: zbuntowana feministka

Krzyczała w kościele Świętej Anny, kiedy ksiądz zaczął czytać list biskupów popierający zaostrzenie ustawy aborcyjnej. Potem poszła do TVN24 z różowym serduszkiem wymalowanym na wygolonej skórze włosów i nie dała dojść do głosu Andrzejowi Morozowskiemu. Nagranie trafiło na YouTube. Pojawiły się opinie, że jeśli to ona zostanie lewicową twarzą nowej wojny o ustawę aborcyjną, to utopi sprawę. Tymczasem Anka Zawadzka to żywa historia polskiego ruchu LGBT, a jej życie to historia ciągłej niezgody i wypadania z systemu. Jedyny moment, w którym żyje w zgodzie z systemem, to dzieciństwo. W szkole podstawowej jest bielanką. W imieniu całej parafii wita, całując w pierścień, księdza biskupa. Wszyscy chwalą: pobożna, mądra, prawie święta. Matka, gorliwa katoliczka, namawia ją na wstąpienie do Rycerstwa Niepokalanej. Anka widzi, jak zakonnice biją dzieci. Boi się, kiedy straszą szatanem. Mimo to postanawia: kiedy dorośnie, pójdzie do zakonu. Rodzice, rzemieślnicy z wykształceniem zawodowym, są dumni z córki. Pokazują znajomym jej świadectwa z paskiem. To nie przeszkadza im – szczególnie ojcu – stosować kar cielesnych. Anka jest przekonana, że bicie to norma w każdym polskim domu. Tak samo jak pogarda wobec kobiet, nienawiść do Żydków i strach przed Wołominem. Ma w klasie dzieci żołnierzy mafii. Na religii razem oglądają film „Niemy krzyk”. Dostają od księży figurki wyabortowanego płodu. Śpiewają piosenkę „Dlaczego mnie nie chciałaś mamo”. W czwartej klasie liceum ksiądz zarządza tzw. maturę z religii i zapowiada, że jej zaliczenie zwolni z nauk przedmałżeńskich. Temat: „Aborcja to zło”. Anka pisze, że wprawdzie zgadza się z tematem głównym, ale zaznacza potrzebę antykoncepcji. Ksiądz denerwuje się, że nie może tego przyjąć, i doradza wyrzucenie fragmentu o antykoncepcji. Anka nie zgadza się i jako jedyna nie zdaje egzaminu. Coś w niej pęka. Już nie chce być zakonnicą. Od tej pory – jak mówi jej wieloletnia partnerka Yga Kostrzewa – odrywa się od stałego lądu i zostaje samotną wyspą. Na jednej z imprez wpada jej w ręce miesięcznik „Inaczej”. Idzie do kiosku, ale sprzedawca się upiera, że to nie dla niej. Wreszcie kupuje. Wśród setek ogłoszeń gejów, znajduje kilkadziesiąt anonsów lesbijek. Pisze do jednej z nich. Po kilku miesiącach korespondencji spotykają się i zostają parą. Yga Kostrzewa: – Bała się wziąć mnie za rękę na ulicy, ale już widziałam w niej zalążek przyszłej Anki: bezkompromisowość, zdecydowanie. Jako nową w branży dziwi ją wszystko, od podzielonego środowiska po brak lokali tylko dla lesbijek. Krystian Legierski wspomina, że bywa irytująca, bo idzie w poprzek zasad, nie łapie środowiskowych konwencji. – Jest niczym jednoosobowe Pussy Riot. Idzie tam, gdzie najbardziej niebezpiecznie, bez świadomości konsekwencji – mówi Legierski. Razem z Ygą są pierwszą polską parą lesbijek, które publicznie mówią o swoim związku: najpierw w tygodniku „She”, potem w „Rozmowach w Toku”. Kilka miesięcy po nagraniu Anka idzie na rozmowę o pracę. Zostaje pedagogiem szkolnym w dwóch podstawówkach. Na drzwiach wiesza hasło Wielka Siostra (wszyscy oglądają pierwszy reality show „Big Brother”). Załatwia internat dla nastolatka bitego przez ojca kryminalistę. Namawia koleżanki z pokoju nauczycielskiego do przepchnięcia do kolejnej klasy chłopaka, który był świadkiem gwałtu na matce. Prosi szkolnych łobuzów o dokończenie zdania: „Najbardziej na świecie chciałbym…”. Większość kończy: „…być wysłuchany”. Latem miejscowy ksiądz ogląda w TVN program o lesbijkach, uwrażliwia wójta na wrogą propagandę, wójt dzwoni do dyrektorów szkół. 31 sierpnia Anka dowiaduje się, że nie przedłużono z nią umowy. Po wsi idzie, że pogonili ją za molestowanie dzieci. Z wilczym biletem nie ma szansy na pracę szkolnego pedagoga. Próbuje sił w dziale miejskim „Życia Warszawy” i stołecznej telewizji, ale i tu nie pasuje. Jak mówią dawni znajomi z czasów dziennikarstwa, nie nadaje się do relacjonowania tego, co robią inni. Sama chce iść w pierwszym szeregu. Gdy pisze manifest z żądaniem szacunku i równych praw „My geje i lesbijki w RP”, po opublikowaniu go w tygodniku „NIE” pojawia się replika ze strony Janusza Korwin-Mikkego ze słynnym hasłem o homosiach. Szymon Niemiec, organizator pierwszej Parady Równości, zapamiętuje Ankę jako założycielkę Porozumienia Lesbijek LBT. – Kiedy po raz pierwszy wyszliśmy na ulicę, było nas 200 osób. Lesbijek garstka – opowiada. – Narażaliśmy się na zwolnienia z pracy, atak homofobów. Anka była wyjątkowo odważna. Jakby nie miała nic do stracenia. Już wtedy występuje w stroju organizacyjnym, z którym będzie kojarzona przez lata: w hełmie poniemieckim, tęczowej bluzce i z hawajską girlandą kwiatów na szyi. Tęczowa Anka Zet to jej uliczne alter ego. Na co dzień pracuje w założonej przez siebie fundacji. Pozyskuje pieniądze na tanie książki i je sprzedaje. W sezonie handluje warzywami na bazarkach. Klienci ją lubią. Bez hełmu i girlandy mało kto kojarzy ją z tęczową rewolucją czy okładką w tygodniku, na której razem z Ygą wystąpiły jako les rodzina. A jeśli już, to spotyka się z ciekawością, nie agresją. Nadwyżki finansowe z handlu przeznacza na opracowanie i publikację pierwszego polskojęzycznego poradnika na temat coming outu. Wydaje też kontrowersyjną i głośną sztukę kochania dla lesbijek pt. „Kiedy kobieta kocha kobietę”. Obie książki w nakładzie tysiąca egzemplarzy rozchodzą się błyskawicznie. Branża żartuje, że podczas rozstań lesbijki najdłużej kłócą się, która zabierze książkę. Mimo to Anka odstaje od środowiska LGBT i polskich feministek. Kiedy organizuje happeningi w Sejmie (biega za Zbigniewem Ziobrą i powtarza: „Pan nie ma prawa zawrzeć związku z mężczyzną, życzę panu, żeby pan kiedyś mógł”), słyszy, że nie wypada. – Ona jest solistką – przyznaje Joanna Piotrowska z Feminoteki. – Nie wymaga od ludzi, aby szli za nią. Godzi się na rolę środowiskowej wariatki, bo wie, że dzięki temu może zostać wysłuchana. Ale nigdy w tym, co robi, nie jest agresywna, nie obraża. Ale, co akurat przyznaje Marzena Chińcz z Kongresu Kobiet, bywa w swoim rewolucyjnym zapale męcząca. Szczególnie kiedy przerywa wystąpienia prelegentów, krzycząc przez megafon albo wdzierając się na scenę podczas wystąpień zaproszonych gości. – Pamiętam, jak przerwała wystąpienie Donalda Tuska. To było po tym, jak Platforma przedstawiła w Sejmie temat związków partnerskich. Zmusiła go, by przyznał wprost, że nie będą się tym już zajmować – mówi Ewa Tomaszewicz, współzałożycielka Kampanii Przeciw Homofobii. – Przyznam, że wcześniej wydawała mi się irytująca, ale za to ostre wystąpienie będę jej dozgonnie wdzięczna. Kiedy ustawa o związkach partnerskich stoi w miejscu, znów jako solistka idzie pod hotel Victoria, gdzie zatrzymuje się prezydent Obama. Z tym