Samotny protest cieszynianki Gabrieli Lazarek

Miejsce zawsze jest to samo. Podcienia kamienicy, w której znajduje się biuro posłów PiS. Wokół kawiarnie i sklepy, po przekątnej urząd miasta, naprzeciwko fontanna. Godzina też codziennie jest ta sama – 17. Czas trwania – nie dłużej niż 15 minut. No i zawsze jest ona – Gabriela Lazarek, 38 lat, fryzjerka. Trzymająca w ręku plakat z odręcznym napisem: „Jeżeli nie jesteś obojętny, stań przy mnie 5 minut”. Czasami ktoś do niej podejdzie i zada pytanie. Jak na przykład ten bezdomny w pomarańczowych spodniach, który już od dłuższego czasu krąży wokół z zainteresowaniem. – A kto to właściwie jest ten szary człowiek? – pyta. – Ja jestem szarym człowiekiem, pan jest szarym człowiekiem. Wszyscy jesteśmy – odpowiada Gabrysia. – To ten, co się podpalił? – dołącza się blondynka w eleganckim płaszczyku. – A dlaczego on to zrobił? – Wytłumaczenie jest w manifeście. Proszę na chwilę ze mną stanąć, ja jeszcze raz przeczytam – zachęca Gabrysia. – Nie, nie, ja nie mam czasu. Szkoda, że tak głupio postąpił. Jeżeli się wierzy w Boga, to Bóg nie pozwala robić takich rzeczy. Czasami ktoś przejdzie obok i tylko parsknie śmiechem, przewróci oczami w odruchu lekceważenia. Albo najwyżej gdzieś z oddali uniesie kciuk do góry, tak jakby bał się podejść nawet o krok bliżej. Zwykle jednak mało kto w Cieszynie zwraca uwagę na Gabrysię, stojącą i czytającą na głos manifest Piotra S. na rynku. Miesiąc temu, gdy zaczynała, była zupełnie sama. Teraz jest różnie – czasem towarzyszą jej dwie, czasem cztery osoby. Myślała, że będzie inaczej, liczniej, że ludzi to poruszy. Jak w Warszawie, do której jeździ na protesty Obywateli RP i wtedy zawsze czuje, że jest w silnej grupie. Ale to jest Cieszyn, małe miasto na granicy z Czechami – każdego dnia o godz. 17 dociera to do niej od nowa, gdy znów stoi, a zdanie „ja zwykły, szary człowiek” niesie się po pustym rynku. Caritas (biuro w tej samej kamienicy co siedziba PiS): – Ja wiem, że tutaj coś takiego się dzieje, ale ja pracuję w środku, ja nie obserwuję, co się dzieje na zewnątrz. Nie wiem, kto to robi i o co chodzi. Może w aptece coś wiedzą? Gabrysia pamięta ten moment, gdy siedziała sama w domu przed telewizorem i coraz głębiej zapadała się w fotelu. PiS rozkręcał właśnie swoją pierwszą wojnę o Trybunał Konstytucyjny, a ona czuła, że musi coś zrobić, bo dłużej już nie wytrzyma. Nigdy wcześniej aż tak nie interesowała jej polityka. Wcześniej żyła jak wszyscy – od 18 lat praca we własnym salonie fryzjerskim, dom, rodzina, od czasu do czasu jakaś przyjemność, koncert albo wycieczka za miasto. Samotna matka dorastającego 15-letniego syna nie ma czasu na niuanse w życiu. Ale te dwa lata temu coś się w niej przełamało. Złapała okazję, przejazd BlaBlaCar, w którym koszty podróży dzieli się z nieznanymi wcześniej współpasażerami. I trafiła. Prosto na protest pod KPRM w Warszawie. Sklep z tytoniem (drugi lokal po lewej od siedziby PiS): – Ja wychodzę tuż po 17 i oni cały czas tam stoją, ale ja nie wiem, o co im chodzi. Widziałam, że coś trzymają, jakieś kartki, ale nie podchodziłam do nich. Może w kiosku będą coś wiedzieli? Potem do Warszawy jeździła już coraz częściej. I już oficjalnie, jako zadeklarowany członek Obywateli RP. W Warszawie były spotkania, protesty pod siedzibą PiS, przeciwko ONR, no i oczywiście comiesięczne kontrmiesięcznice na Krakowskim Przedmieściu. Z białą różą Gabrysia szła wmieszana w smoleński tłum, z którego policja wyciągała ją potem za ręce i nogi. W Warszawie czuła, że rzeczywiście coś robi, że może efektów nie widać, a PiS rośnie w sondażach w siłę, ale przynajmniej nie siedzi bezczynnie w tym fotelu przed telewizorem. W Cieszynie, gdy wracała, było raczej zdziwienie. Klientki w salonie, znajome od czasów czesania ślubnego, a niektóre nawet od komunijnego, z niezrozumieniem pytały: Ale, pani Gabrysiu, dlaczego? Ona wtedy mówiła: Przecież znamy się tyle lat, czy widzi pani we mnie komunistkę albo jakiegoś esbeka? One już bardziej po cichu: No nie, niby nie. Niektóre już nie wracały. A inne nadal przychodziły, ale zwykłe rozgadanie na fryzjerskim fotelu ograniczały już głównie do kwestii pogody, ewentualnie rodziny. Bo w Cieszynie nie było i nadal nie ma wielu takich osób jak Gabrysia. Z Obywateli RP ona jest jedyna. Jest parę osób w KOD, kilka w stowarzyszeniu Demokratyczna RP, dziewczyny związane z Krytyką Polityczną, no i dla równowagi, z drugiej strony, jest Młodzież Wszechpolska i aktywiści Korwina. W małym Cieszynie czas płynie powoli, sklepy są otwarte, latem na rynku wysyp festiwali, ludzie pracują. Po co protestować? Przecież nic złego nikomu tutaj się nie dzieje. Ale ostatni lipiec natchnął Gabrysię nadzieją. W lipcu 2017 r. pod sądem w Cieszynie, w protestach przeciwko reformie sądownictwa, zebrało się ponad 200 osób. Kiosk (za sklepem z tytoniem): – Nie interesuje mnie to. Ja siedzę po 10 godzin dziennie w pracy i nie mam czasu ani siły na takie rzeczy. 19 października 2017 r. Gabrysia siedziała akurat na spotkaniu z Borysem Budką, posłem PO, w Cieszynie. Od znajomego dostała esemesa: Czy Budka wie już coś na temat samopodpalenia? Ani Budka, ani Gabrysia, ani nikt z sali nie wiedział, o co chodzi. I w ogóle tamtego dnia, jakby to do niej nie dotarło. Dopiero następnego pomyślała: przecież bardziej krzyczeć, że jest źle, już się nie da. Gdy w gronie Obywateli RP zapadła decyzja, że w różnych miastach Polski będą czytać lub rozdawać wydrukowany manifest Piotra S., od razu wiedziała, że w ich małym Cieszynie właśnie ona to zrobi. Gdy na facebookową stronę utworzoną po lipcowych protestach pod cieszyńskim sądem wrzucała ogłoszenie, że zaprasza wszystkich na godz. 17 na rynek, pod siedzibę PiS, była pewna, że ktoś na pewno przyjdzie. Przecież takie wydarzenie musiało poruszyć wielu. Post wyświetliły 434 osoby. Jubiler (pomiędzy kioskiem a sklepem z tytoniem): – Oni tam stoją, kiedy ja wychodzę z pracy, ale ja wychodzę i idę prosto do domu. Kto to jest, co robi? Ja nie wiem. Ja nie jestem z Cieszyna, ja muszę szybko na autobus i do domu. Najtrudniej chyba przełamać w sobie wstyd. To poczucie śmieszności, że stoi się samemu. I ten głos wydobyć. Ludzie cię mijają, a ty coś mówisz w powietrze, w mokry od deszczu bruk, w ściany domów. Najpierw bardzo cicho, ale gdy już się to słowo lub dwa wypowie, jest lepiej, nabiera się odwagi. Tylko ten absurd przytłacza. Że masz ze sobą kartki z napisami: „ja zwykły, szary człowiek wzywam was” i „co jeszcze musi się wydarzyć?”, i nagle zdajesz sobie sprawę, że one odnoszą się do ciebie. Bo czytasz, chcesz coś przekazać ludziom, a wokół ciebie kompletnie nikogo nie ma. Myślisz sobie, że chyba jesteś nienormalny, trzeba stąd uciekać. I niektórzy uciekają. Znajomy z innego miasta napisał Gabrysi na Facebooku, że nie dał rady, po chwili poszedł do domu. Innym się udało, byli w większych grupach. Gabrysia wytrzymała. Jeden dzień, potem drugi. Sama. Cieszyn ma 38 tys. mieszkańców. Apteka (lokal obok siedziby PiS): – Nam nie przeszkadza, że ci ludzie zbierają się tuż obok naszych drzwi. Ja nie wiem, o co w tym dokładnie chodzi. Chyba o sprawę tego samospalenia w Warszawie i żeby to jakoś upamiętnić. Raz zaczęłam nawet czytać ten manifest, bo był wydrukowany i rozłożony na ziemi, ale nie doczytałam do końca. Dopiero trzeciego dnia w końcu się przełamało. Do Gabrysi dołączył Jerzy Branny, 80-letni emerytowany pracownik fabryki maszyn elektrycznych, z zamiłowania historyk, który już od dłuższego czasu cierpiał, że nie ma jak w tym Cieszynie wyrazić swojego sprzeciwu wobec wydarzeń w kraju. Chodził nawet do lokalnego biura PO, prosił, że jakby coś się działo, niech dadzą mu znać, on przyjdzie, pomoże. Nikt się nie odezwał. I dopiero od Gabrysi, przypadkiem, w jej salonie fryzjerskim, dowiedział się, że można po prostu przyjść na rynek i razem z nią postać chwilę. Pojawił się też Jerzy Oszelda, lokalny poeta, buddysta, w młodości zaangażowany w ruch ekologiczny. Na rynek do Gabrysi szedł z domu na piechotę, ponad 40 minut, bo razem ze swoją mamą, 95-letnią Jadwigą, dla której na czas 15-minutowego protestu pobliska kawiarnia użyczyła krzesełka. Do tego koleżanka Gabrysi, Iza Brachaczek, działaczka stowarzyszenia Demokratyczna RP, Zbigniew, były attaché kulturalny w Pradze, ze swoją żoną Joanną. A czasem trafiał się nawet ktoś przyjezdny – Grzegorz z Chorzowa, Mariusz z Warszawy,