Wojna o Westerplatte wciąż trwa

Podobno niewybuchów na Westerplatte jest wciąż sporo. Na dwa pociski natrafili ostatnio archeolodzy z Muzeum II Wojny Światowej. Jego rzecznik w komunikacie dotyczącym znaleziska napisał: „ułożenie i zaleganie zaledwie kilkanaście centymetrów pod poziomem gruntu wskazują na to, że zostały celowo zakopane. Miejscem ich odkrycia jest bezpośrednie sąsiedztwo Wartowni Nr 1. (Oddziału Muzeum Gdańska)”. Muzeum Gdańska zrewanżowało się wiadomością, że MIIWŚ naraża na niebezpieczeństwo zwiedzających. – Kto wydobywa pociski w czerwcu, kiedy na Westerplatte przyjeżdżają tłumnie ludzie? – pyta retorycznie dr Andrzej Gierszewski, rzecznik MG. – Odkopuje i czeka do następnego dnia, żeby przyjechali saperzy z Elbląga. Nie mieli sprzętu. Ściągali go z Gdyni. Innym razem MIIWŚ zawiadomiło policję o „nielegalnej eksploracji” pola bitwy. Tymczasem ekipa z wykrywaczami metalu, która miała nielegalnie eksplorować, na zlecenie MG robiła pomiary geodezyjne oraz sprawdzała teren pod kątem niewybuchów. Wezwanie stróżów prawa można by uznać za cenną obywatelską czujność, gdyby związane z MIIWŚ Stowarzyszenie Rekonstrukcji Historycznej nie opublikowało na Facebooku zdjęcia z „zatrzymania” dr. Janusza Marszalca, dziś pracownika MG, wcześniej wicedyrektora MIIWŚ. Trwa wojna na kilku frontach. Front polityczny U podłoża tej wojny legło siłowe przejęcie Muzeum II Wojny Światowej. W grudniu 2015 r., zaraz po objęciu władzy przez PiS, minister kultury powołał do życia Muzeum Westerplatte i Wojny 1939. Po to, by chwilę później obwieścić jego fuzję z MIIWŚ. Chodziło jakoby o „optymalne wykorzystanie potencjału obu placówek”, a także pieniędzy. Ale potencjał w tamtym momencie miało tylko zbudowane za rządów PO i szykujące się do otwarcia MIIWŚ, którego inicjatorem i protektorem był Donald Tusk. To drugie było atrapą. Celem operacji „rozmnożenie przez połączenie” było przedterminowe przerwanie kontraktu ówczesnego dyrektora MIIWŚ prof. Pawła Machcewicza oraz ingerencja w wystawę główną, zanim publiczność się z nią zapozna. Bo jej wymowa nie pasowała do polityki historycznej partii rządzącej. Jednak dyr. Machcewicz, wspierany przez władze Gdańska oraz rzecznika praw obywatelskich, stawił silny opór. W rezultacie został odwołany już po otwarciu wystawy głównej. Dzięki temu można dziś ocenić ingerencje, jakie wprowadza obecna dyrekcja. Nowy film zamykający wystawę radykalnie zmienia jej wymowę. Co by było, gdyby poprzednia ekipa rządząca zrobiła coś podobnego w odniesieniu do Muzeum Powstania Warszawskiego i jego kierownictwa? Prof. Machcewicz 4 kwietnia 2017 r., tuż przed odwołaniem ze stanowiska, podpisał aneks, który rozwiązał umowę użyczenia MIIWŚ terenów Westerplatte przez miasto Gdańsk. W efekcie nowa dyrekcja MIIWŚ może gmerać w wystawie głównej, ale z Westerplatte ma kłopot. Tereny półwyspu wróciły do miasta, którym rządzi Paweł Adamowicz (przez wiele lat w PO, teraz bezpartyjny), a w radzie miasta większość ma PO. Karol Nawrocki, następca Machcewicza, uznał aneks za działanie na szkodę muzeum. Powiadomił CBA o podejrzeniu antydatowania umowy. Pięciu uzbrojonych funkcjonariuszy CBA wkroczyło do magistratu, by zabrać dokument i zabezpieczyć komputer. Dwa do niedawna współdziałające muzea – rządowe MIIWŚ i samorządowe MG – znalazły się po dwóch stronach barykady. Pawłowi Adamowiczowi nimb obrońcy Westerplatte przed PiS dobrze robi w kampanii o reelekcję. A niewiele brakowało, aby jego kontrkandydatem w nadchodzących wyborach na prezydenta miasta został nie kto inny, a właśnie Karol Nawrocki. Przez rok wyrobił sobie markę w lokalnych strukturach PiS. To jego, a nie Kacpra Płażyńskiego lansowanego przez Janusza Śniadka, część działaczy PiS widziała w roli kandydata. Nawrocki ma temperament politycznego zagończyka. W kwietniu br., kiedy jeszcze nie było pewne, kogo PiS wystawi w najbliższych wyborach, odwiedził urząd miasta w obstawie kamer TVP. Spotkanemu na schodach przypadkiem Adamowiczowi (panowie nie byli umówieni) zaproponował za Westerplatte 2 mln zł z kasy MIIWŚ. Ot, harce. Nielicujące z powagą miejsca, o które toczy się spór i na którego „świętość” wszyscy wciąż się powołują. Front prawny Czas nagli, bo zbliża się 80. rocznica wybuchu drugiej wojny światowej. Jest kwestia, kto przygotuje uroczystości i jak będą wyglądały. Czy zadecyduje bitwa na paragrafy? Półwysep Westerplatte ma wielu dysponentów (m.in. wojsko, port, straż graniczna, urząd morski). Niewielki spłachetek gruntu (600 m kw.) jest w użytkowaniu wieczystym Muzeum Gdańska. To ono udostępnia zwiedzającym Wartownię nr 1, którą w latach 60. społecznicy uratowali przed wysadzeniem w powietrze. Rocznie zagląda tu ok. 40 tys. osób. Całe Westerplatte gości ich pół miliona. Większość terenów historycznego pola bitwy jest w gestii miasta Gdańska. Jego umocowania prawne są dwojakiego rodzaju. Część gruntów należy do Skarbu Państwa. Prezydent Gdańska zarządza nimi jako starosta. To analogiczna sytuacja, jak w przypadku placu Piłsudskiego w Warszawie, gdzie rząd PiS zastosował chwyt, że to teren ważny dla obronności kraju, więc nie może nim zarządzać miasto. W Gdańsku sytuacja jest bardziej złożona. Bo część gruntów (blisko 9 ha) stanowi własność miasta. Zostały skomunalizowane w 1993 r., kiedy wojewodą był Maciej Płażyński, ojciec obecnego kandydata PiS na prezydenta Gdańska. I akurat są to działki ważne. Stoi na nich pomnik, Wartownia nr 3, ruiny Nowych Koszar. MIIWŚ zwróciło się do wojewody pomorskiego o zweryfikowanie, czy decyzje dotyczące tamtej komunalizacji zostały wydane zgodnie z prawem. Wojewoda 30 maja br. wystąpił w tej sprawie do ministra spraw wewnętrznych i administracji. „Należy mieć na uwadze, że półwysep Westerplatte oraz usytuowany na nim Pomnik Obrońców Wybrzeża są dobrami ogólnonarodowymi, służącymi zachowaniu pamięci. Zatem w przypadku unieważnienia decyzji komunalizacyjnych gospodarowanie nimi (w tym ponoszenie kosztów) pozostanie w gestii Skarbu Państwa” – oświadczyła rzeczniczka wojewody. Zatem drżyjcie samorządy. Wasze grunty mogą przestać być wasze. Miasto tereny na Westerplatte oddało w użyczenie Muzeum Gdańska (na 3 lata). Radni przyjęli uchwałę, by przekazać je tej placówce w formie darowizny. Ale ten krok pod koniec czerwca zablokowała Agnieszka Kowalska, pomorska wojewódzka konserwator zabytków. W uzasadnieniu jej decyzji czytamy: „Należy zwrócić uwagę, że aktualnie na terenie Gminy Miasta Gdańsk funkcjonuje jednostka muzealna – Muzeum II Wojny Światowej, powołana statutowo m.in. do ochrony, utrzymania i rewitalizacji zespołu architektury militarnej na terenie Westerplatte. (…) Poza statutowym umocowaniem Muzeum II Wojny Światowej podjęło dotychczas działania zmierzające do rozpoznania i zagospodarowania pola bitewnego na Westerplatte”. Oba muzea mają odmienne pomysły na to miejsce. Łączy je tylko zamiar likwidacji drogi i parkingów, które teraz rozcinają pole bitwy. Koncepcja MIIWŚ, którą dyrektor Nawrocki przedstawił w kwietniu br., zakłada odtworzenie 6–7 historycznych budowli. Miałoby to kosztować 100 mln zł. Podobno wiceminister kultury Jarosław Sellin obiecał pieniądze na ten cel. MG natomiast ma opracowania trzech pracowni architektonicznych. – Głównym założeniem tych