Przekop Mierzei Wiślanej coraz bliżej

Rybak Zbigniew Post z Krynicy Morskiej, który od 40 lat łowi w Zalewie Wiślanym, myślał, że będzie jak zwykle. Pogadają i na tym się skończy. Przecież pierwszy na ten pomysł wpadł król Stefan Batory. Współcześnie projekt kanału żeglugowego na Zalewie i przekopania Mierzei wraca jak bumerang przy każdych wyborach. Pomnik łopaty, „symbolu konieczności wykonania kanału żeglugowego łączącego Zalew Wiślany z Zatoką Gdańską”, ufundowany przez ówczesną senator, obecną posłankę PO Elżbietę Gelert z Elbląga, stoi w porcie w Kątach Rybackich od 12 lat. „Przekop Mierzei konieczny, możliwy, potrzebny” – głosi tabliczka na cokole. A Mierzeja nadal w całości. Zbigniew Post zaczął się niepokoić dopiero, gdy zobaczył (w telewizji), jak prezes PiS osobiście wkopał na plaży biało-czerwony słupek wyznaczający koniec przekopu. Kiedy kołek po kilku dniach zniknął, Krynica odetchnęła z ulgą: morze pokazało prezesowi, kto tu rządzi. W kurorcie trudno znaleźć zwolennika inwestycji. Nie chcą być wyspą oddzieloną kanałem od reszty kraju. Już teraz w sezonie są korki, a co dopiero, jak trzeba będzie pokonać most zwodzony. Boją się, że trudna przeprawa i budowa odstraszą letników, a kanał zniszczy jedną z najpiękniejszych plaż w Polsce, bo po prostu zabraknie na niej piasku. – Ujścia kanału muszą chronić falochrony – tłumaczy prof. Marcin Węsławski, dyrektor Instytutu Oceanologii PAN. – Prądy w Bałtyku idą wzdłuż brzegu z zachodu na wschód. Przy zachodnim falochronie piasek będzie się osadzał, tworząc z czasem wielką mieliznę, a przy wschodnim, od strony Krynicy Morskiej, będzie wypłukiwany, plaża będzie znikać. Jak we Władysławowie, gdzie po wybudowaniu przy porcie falochronów trzeba było dosypywać piasku. Plaża dobrem narodu A Krynica Morska żyje głównie z turystów, których co sezon przyjeżdża tu nawet 40 tys. 90 proc. mieszkańców utrzymuje się z wynajmu pokoi, prowadzi pensjonaty, bary, restauracje. Zbigniew Post codziennie łowi, ale z samych ryb nikt by nie przeżył. Zresztą ryb w Zalewie też może zabraknąć. Bo przekop Mierzei to nie tylko wykonanie ponadkilometrowego kanału w okolicy dawnej osady rybackiej Nowy Świat, między Skowronkami a Przebrnem, jeszcze przed Krynicą. Obecnie głębokość Zalewu waha się od 1,2 do 2,7 m, a do tego są tam bardzo szybkie zmiany poziomu wody, dochodzące do 1,5 m w ciągu doby, więc przede wszystkim konieczne jest pogłębienie Zalewu Wiślanego do 5 m, czyli zrobienie długiego na 22 km kanału w samym Zalewie, od Mierzei Wiślanej aż do Elbląga. I to nie jednorazowo. Kanał przepływowy będzie musiał być pogłębiany przynajmniej raz do roku. – Dno Zalewu to delikatny, organiczny pył – mówi profesor Węsławski. – Po takim pogłębianiu tygodniami będzie się unosił w toni. Dla wrażliwych organizmów, jak ikra czy narybek, to fatalne warunki. Część ryb, np. płocie, może przeżyje, ale sandacza w Zalewie wkrótce nie będzie. Mieszkańcy są przerażeni, a samorząd Krynicy Morskiej domaga się od rządu pomocy. – Obawiamy się realnych strat dla gminy i mieszkańców w sektorze turystycznym i w rybołówstwie, więc występowaliśmy jako samorząd o gwarancje rządowe, ale na razie bezskutecznie – mówi burmistrz Krynicy Morskiej Krzysztof Swat. Zapowiada, że będą walczyć: – Krynicka plaża to dobro narodowe wszystkich Polaków. Byłoby niepowetowaną stratą, gdyby uległa zniszczeniu na skutek tej inwestycji. Jedno środowisko, dwie opinie Wkrótce potem, jak słupek prezesa zabrało sztormowe morze, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Gdańsku, której podlega teren samej Mierzei, wydała drugą już, tym razem pozytywną, opinię w sprawie przekopu. W pierwszej, z czerwca 2018 r., jak ujawniło Radio Zet, skrytykowano w 14 punktach raport o oddziaływaniu na środowisko, sporządzony przez inwestora, Urząd Morski w Gdyni, który nie widział ekologicznych zagrożeń związanych z przekopem Mierzei. RDOŚ z Gdańska wskazał m.in. na ograniczenie swobodnej migracji fauny lądowej, zmętnienie wód Zalewu i spadek jego zarybienia, zmniejszenie bazy żerowiskowej wielu ptaków, w tym kormoranów. Nie minęły dwa tygodnie od wydania krytycznej opinii i dyrektor gdańskiego RDOŚ Danuta Makowska została odwołana. Opinia jednak została i trzeba było powtórzyć konsultacje społeczne, by Urząd Morski w Gdyni mógł uzupełnić swój raport, a Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska mogła po raz kolejny go ocenić. I tak się stało. Pod rządami nowo mianowanego dyrektora Radosława Iwińskiego gdański RDOŚ nie miał nic do zarzucenia raportowi środowiskowemu, jaki przedstawił inwestor. Olsztyńska Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, na której terenie leży większość obszarów objętych inwestycją, wydała właśnie decyzję środowiskową zezwalającą (pod pewnymi warunkami) na przekop Mierzei. Potem zezwolenie na budowę i zezwolenie wodno-prawne wyda państwowe przedsiębiorstwo Wody Polskie, a nie, jak do niedawna, marszałek województwa. I już inwestor, czyli Urząd Morski w Gdyni, będzie mógł rozpisać przetarg i przygotować teren pod inwestycję. Wyciąć sosnowy bór porastający nadmorskie wydmy od 33 lat, objęty ochroną jako Park Krajobrazowy Mierzeja Wiślana. Szkoda wydm i lasu, ale największe zmiany grożą środowisku wodnemu. Poza wykopaniem i corocznym pogłębianiem kanału jest jeszcze budowa sztucznej wyspy, do której planuje się wlewać płynne błoto, które pogłębiarki będą wyciągać z dna kanału. – Nie ma takiej możliwości, żeby to nie przeciekało – mówi burmistrz Swat. – Zamiast zalewu będzie błotnista kałuża. Argumenty, że kanał dostarczy do Zalewu świeżej morskiej wody, można włożyć między bajki. – Kanał ma mieć przy obu wlotach śluzy, więc wymiana wody tak naprawdę będzie minimalna – twierdzi prof. Węsławski. – Dla Bałtyku większych zagrożeń zatem nie ma, ale inwestycja może prowadzić do industrializacji wybrzeża. Jedynym ratunkiem dla plaży byłaby budowa rzędów palisadowych falochronów (jak w Chałupach) praktycznie aż do rosyjskiej granicy. Interes publiczny Mierzeja to nie tylko Park Krajobrazowy, ale i obszar Natura 2000. Jak podkreślała w swojej opinii odwołana dyrektor Makowska, ingerencja w te objęte specjalną ochroną tereny jest możliwa tylko, „jeśli przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego”. Zarząd Województwa Pomorskiego podtrzymał w listopadzie miażdżącą krytykę planowanego przekopu Mierzei Wiślanej, zgłaszając 67 zastrzeżeń. Najpoważniejsze to brak rzetelnego bilansu zysku i strat, przejaskrawianie korzyści wynikających z inwestycji, jej niezgodność z celami strategicznymi województwa pomorskiego, nieprzedstawienie analizy rozwiązań alternatywnych dla przekopu oraz niewykazanie nadrzędnego interesu publicznego. Pomorscy samorządowcy wiedzą, że straty poniesie przede wszystkim ich województwo: zdewastowany krajobraz Mierzei Wiślanej i Parku Krajobrazowego, ograniczenie rozwoju Krynicy Morskiej, zniszczone plaże. Zyskiem według rządu ma być rozwój gospodarczy województwa warmińsko-mazurskiego i przede wszystkim Elbląga, który miałby stać się portem morskim. Według Ministerstwa Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej inwestycja ma „kolosalne znaczenie dla Polski Wschodniej i przede wszystkim dla Warmii i Mazur. Elbląg odciąży porty trójmiejskie, a w oparciu o swobodny dostęp do Elbląga jako portu morskiego będzie można zbudować cały ciąg komunikacyjny”. Marszałek pomorskiego Mieczysław Struk podważa uzasadnienie inwestycji: miałby to być, według rządu, sposób na wyciągnięcie Elbląga z zapaści gospodarczej. Jego zdaniem diagnoza opiera się na nieaktualnych danych, a przyszły potencjał portu w Elblągu jest zdecydowanie przeszacowany i nie może być podstawą do tak kosztownej, zarówno dla budżetu państwa, jak i dla środowiska inwestycji. – Z Elbląga nie ma czego wywozić, bo tam nie ma przemysłu, ani też czego przywozić – mówi burmistrz Krynicy Morskiej Krzysztof Swat. – Duże transportowce na Zalew nie wpłyną, a opowieści o setkach jachtów z zachodniej