Koniec misji premiera Jaceniuka

Ukraina ma nowy rząd premiera Wołodymyra Hrojsmana. Koalicja, która go ostatecznie poparła, jest po trosze stara, tworzona teraz przez dwa ugrupowania, Blok Petra Poroszenki i Ludowy Front byłego już premiera Arsenija Jaceniuka. Batkiwszczyna, Samopomoc i Partia Radykalna wyniosły się z niej jakiś czas temu, dorzucając swój kamyk do powstania kryzysu politycznego. Dlaczego odstawka? Aby go pokonać, trzeba było się jednak dogadać z popierającymi wcześniej zza kulis Jaceniuka oligarchami, Ihorem Kołomojskim i Rinatem Achmetowem: rządzenie Ukrainą wbrew nim nie może się udać. Świadomy realiów prezydent Poroszenko takie rozmowy przeprowadził, co przełożyło się na głosowanie w Radzie. Ale tak naprawdę udało się jedynie dlatego, że prezydent solidnie postraszył nowymi wyborami. Takiej ewentualności wszyscy chcieli uniknąć. Prawdopodobnie żadna partia nie powtórzyłaby poprzedniego wyniku wyborczego. Czas działa tylko na korzyść Batkiwszczyny Julii Tymoszenko, która odbudowała swoją popularność. Poprzedni rząd Jaceniuka wytrwał półtora roku, a sam Jaceniuk jako premier rządził ponad dwa lata. To nie jest mało, zwłaszcza że sam premier proroczo nazwał swój rząd gabinetem samobójców. O dymisji zdecydował narastający już od jesieni konflikt z prezydentem. Najpierw mówiło się, że to tylko gra, role jastrzębia (Jaceniuk) i gołębia (Poroszenko) rozdzielono rozmyślnie, żeby polityczny teatr zabawiał widownię. Prawda była jednak taka, że obydwaj chcieli większej władzy, większych wpływów i podporządkowania sobie koalicji parlamentarnej. Popularność Jaceniuka spadła, ostatnio do 1–2 proc., krytykowano go za spowolnienie reform, popieranie interesów grup oligarchicznych, przymykanie oczu na korupcję, także w bliskim otoczeniu, za styl rządzenia i nadmierną dbałość o własny wizerunek. Z rządu odchodzili kolejni ministrowie, już się nie dało maskować kryzysu, kłótnie i intrygi przeniosły się na forum publiczne, do mediów. Jaceniuka atakowały stacje TV, zwłaszcza należące do oligarchów, czyli praktycznie wszystkie. Parlament blokował reformy, nie głosując rządowych przedłożeń, a w końcu deputowani rozjechali się na miesięczny urlop. Dymisji Jaceniuka wyraźnie chciał prezydent, za kulisami nieustannie toczyły się negocjacje i przymiarki do fotela kilkorga kandydatów. A premierowi coraz trudniej było sprawować urząd bez poparcia Poroszenki, a nawet wbrew niemu i największej parlamentarnej sile w koalicji, prezydenckiemu Blokowi. Konflikt między prezydentem a premierem jest niejako wpisany w ukraińską konstytucję i toczył się za rządów wszystkich poprzedników, urastając do destrukcyjnych rozmiarów za czasów Wiktora Juszczenki i Julii Tymoszenko. Ten sam spór o władzę doprowadził do dymisji Jaceniuka. Prawda, jego rząd mógł zrobić więcej, ale i tak spisał się dzielnie, mając do przezwyciężenia największy w historii kraju kryzys ekonomiczny oraz wojnę w Donbasie, która absorbowała emocje i pieniądze. Gdzie jest Ukraina? Ambicją premiera było urwanie się ze smyczy Rosji i niezależność energetyczna Ukrainy. I to się udało; ani minionej, ani tegorocznej zimy Ukraina nie obawiała się zakręcenia kurków, a Europa uniknęła nerwówki kryzysu gazowego. Wszystko dzięki rewersowi i dostawom gazu ze Słowacji, Polski i Węgier, co zminimalizowało zakupy z Rosji. W 2015 r. Ukraina podwoiła dostawy z Europy, a zakupy od Gazpromu sięgnęły historycznego minimum. Wreszcie rząd musiał jednak podnieść ceny ogrzewania, energii elektrycznej i gazu dla odbiorców indywidualnych. Podwyżka była nawet trzykrotna i musiała się spotkać z niechętnym przyjęciem. Jeszcze dwa lata temu, gdy cena gazu dla gospodarstw domowych była najniższa w Europie, rząd dopłacał niebotyczne kwoty. Nie opłacało się oszczędzać, więc Ukraina zużywała niewyobrażalne ilości surowca, uzależniając się od Rosji i zadłużając budżet. Podwyżki ostateczne wciąż nie są, dochodzenie do cen rynkowych ma potrwać dwa lata, rząd nadal stosuje dotacje, ale to, co zyskano, już jest sukcesem. To prawda, ten sukces udało się osiągnąć na fali pomajdanowej euforii, pod przymusem wojny gazowej z Moskwą i żądań MFW, który od reformy rynku energetyki i gazu uzależniał przyznanie Ukrainie kredytu. Ale to dopiero początek koniecznych zmian: demonopolizacja rynku gazu i energetyki jest jak pole minowe, bo to sektory korupcjogenne, a oligarchowie, w obawie przed naruszeniem potężnych interesów, bronią jak mogą status quo. Rząd zdołał też zatrzymać katastrofalną inflację i wprowadzić płynny kurs hrywny oraz podnieść wysychające rezerwy walutowe. Udało się powstrzymać spadek PKB. Ukraina zdołała uzyskać umorzenie 20 proc. zadłużenia. Na listę plusów można wpisać powstanie całkiem nowej armii i reformę policji, uważaną zresztą za najbardziej udaną. Ale już z pewnością nie zmiany w sądownictwie: spór o obsadę stanowiska prokuratora generalnego był jednym z ognisk zapalnych obecnego kryzysu. Nic jednak nie psuje wizerunku Ukrainy tak bardzo jak korupcja. Jej zwalczenie było jednym z postulatów euromajdanu, tymczasem, w odczuciu społecznym, korupcja jest może nawet większa, a z pewnością w grę wchodzą dużo wyższe kwoty. Wprawdzie wiele antykorupcyjnych ustaw udało się przeprowadzić przez parlament, ale odbywało się to zwykle z ociąganiem. Instytucje do walki z korupcją powstały, lecz z opóźnieniem, a ich działalność dopiero się rozkręca. Jeśli na tym polu rząd nie przyspieszy, nie uda się odzyskać zaufania społecznego do państwa. Odbija się to w sondażach: ponad połowa obywateli jest przekonana, że sytuacja się pogorszyła, a poprawę w zwalczaniu korupcji odczuło zaledwie 11 proc. obywateli. Ostatnie doniesienia, że w Panama papers pojawia się nazwisko Poroszenki i założona przez niego spółka, jeszcze te odczucia pogłębiło. Raje podatkowe kojarzą się Ukraińcom jednoznacznie – z korupcją i unikaniem podatków. Do rajów wytransferowano miliardy z prywatyzacji. Czy nowy będzie lepszy? Konflikt w Donbasie, choć zamrożony, raz po raz odżywa. Wciąż giną ludzie, żołnierze i cywile. Taka sytuacja jest na rękę Kremlowi grającemu na destabilizację Ukrainy, zewnętrzną i wewnętrzną. I nic tak nie cieszy Władimira Putina jak dymisja Jaceniuka i kryzys polityczny w Kijowie – mówi się nawet, że sam pomógł go wykreować. Kreml jest zainteresowany wcześniejszymi wyborami do Rady Najwyż