Jak brytyjskie tabloidy doprowadziły do Brexitu

Właściciel „The Sun” długo się wahał. 85-latek ważył interesy komercyjne i prawicowe sympatie. Nikt nie wiedział do końca, co tak naprawdę myśli: jego świeżo poślubiona czwarta żona zakazała mu podobno tweetowania. W końcu Rupert Murdoch postawił na Brexit. W połowie czerwca jego tabloid „The Sun” (czyli „Słońce”) w Anglii i Walii ukazał się z niezwykłą okładką. Były na niej wielkie litery w granatowo-czerwonych kolorach brytyjskiej flagi i hasło: „BeLEAVE in Britain” (gra słów – „Uwierz w Brytanię” i wielkimi literami „wyjdź”). Ta okładka gazety, która sprzedaje 1,7 mln egzemplarzy (najwięcej w świecie anglosaskim), była wszędzie, jak wyborczy plakat – na stacjach benzynowych, w supermarketach i księgarniach. I zadziałała. Historyczna decyzja Wyspiarzy  „Murdoch nie stawia zwykle na przegranych. To musi bardzo martwić zwolenników Unii” – tweetował znany publicysta BBC i ITV Robert Peston. Rynki natychmiast zareagowały gwałtownym spadkiem kursu funta. – „The Sun” miał bardzo istotny wpływ na głosowanie. Rozpalił emocje i ośmielił parę milionów ludzi, którzy prawie nigdy nie głosują, by poszli do referendum i podjęli ryzyko. Mieli poczucie, że wreszcie mogą o czymś zdecydować – podkreśla prof. Charlie Beckett, medioznawca z London School of Economics. Prawie 70 proc. z 4 mln czytelników „The Sun” to w większości „C2DE”, jak mówią o nich marketingowcy – słabo wykwalifikowani robotnicy, pracownicy sezonowi, emeryci i bezrobotni. Do tej pory „C2DEs” na Wyspach raczej rzadko chodzili na wybory, ale tym razem coś ich sprowokowało. „Nadchodzą doniesienia o niezwykłej aktywności na wielkich blokowiskach” – mówił z podnieceniem w dniu referendum Ian Duncan-Smith, jeden z liderów kampanii Brexit. W tym samym czasie druga strona twierdziła, że populiści obudzili uśpionego smoka proletariatu. To on w połączeniu z eurosceptyczną i ksenofobiczną klasą średnią angielskiej prowincji rozstrzygnął ostatecznie o Brexicie. Nazajutrz po referendum kilkuset przeciwników antyimigranckiej kampanii tabloidu dotarło pod londyńską redakcję w Southwark. Nie pomylili adresu. „The Sun” stał się katalizatorem historycznej decyzji Wyspiarzy. Zresztą nie po raz pierwszy. W 1979 r. „The Sun” przekonywał za głosowaniem na Margaret Thatcher i zwyciężył.Tak samo było w 1992 r. „To »The Sun« wygrał te wybory” (It’s the Sun Wot Won It”) – pisał o sobie ze świadomie knajacką gramatyką tabloid, gdy wbrew sondażom w wyborach zwyciężył konserwatysta John Major. Pięć lat później, kiedy kraj miał dosyć skłóconych torysów, Murdoch znów zmienił zdanie. Poparł młodego lidera Partii Pracy Tony’ego Blaira. Magnat nie był bezinteresowny. Już wtedy miał na oku zdobycie kontroli nad telewizją Sky. Kiedy następca Blaira Gordon Brown zaczął nastawać na jego interesy, Murdoch bez wahania postawił na nowego konia: Davida Camerona. W 2010 r. jego nowy pupil był już premierem. Podobnie interesowna była kampania na rzecz Brexitu, która tak naprawdę trwała dobrze ponad 30 lat. Tytuł: „BeLEAVE in Britain” był tylko jej kulminacją. „The Sun” od początku lat 80. był niechętny Wspólnocie i imigrantom. Tę niechęć podzielali coraz bardziej jego czytelnicy. Kiedy w lutym Cameron przywiózł z Brukseli pakiet ograniczeń w zasiłkach dla nowych imigrantów, „The Sun” przywitał go tytułem „Z kogo pan kpisz, panie Cameron?”. W kwietniu komentatorka tabloidu Katie Hopkins porównała kolejne fale emigrantów przyjeżdżające na Wyspy do karaluchów, które mnożą się jak niebezpieczny wirus. Sprawą zajęła się komisja praw człowieka ONZ, padły zarzuty o wzniecanie nienawiści. Porównanie Hopkins odnosiło się do 2 mln imigrantów, którzy przyjechali do pracy w ostatniej dekadzie – ok. 800 tys. z nich to Polacy. Kilka lat wcześniej tabloid oskarżał Polaków że zjadają łabędzie z parków i roznoszą choroby zakaźne (dla równowagi warto przypomnieć, że kiedyś „The Sun” określał jako „le worm”, czyli robaka, ówczesnego prezydenta Francji Jacques’a Chiraca). Kiedy „Polish Express” opublikował poradnik dla bezrobotnych Polaków w Wielkiej Brytanii, „The Sun” zaatakował go obraźliwym tytułem z rasistowską grą słów: „Polaczki chcą coś za nic”, czyli „Pole chancers” („Pole” to po angielsku Polak, ale także m.in. rura do tańca w klubie nocnym). Po zwycięstwie Brexitu tabloid napisał ksenofobiczny tekst o Portsmouth, Plymouth i Bostonie. „Boston to przykład, jak przez polskie sklepy straciliśmy narodową tożsamość” – mówiła „The Sun” jedna z jego mieszkanek, powtarzając niejako tezy ze wstępniaka tabloidu. „The Sun” – zamiast faktów i opinii ekspertów – eskaluje emocje. To one są kluczem do podnoszenia nakładu i zysków z reklam. Receptura jest znana. „Musimy ciągle mieszać, musimy wkurzać naszych czytelników, a to służbą zdrowia, a to urzędasami. Przydałoby się nam też sześć opływających seksem romansów ministrów tygodniowo” – pisał w poufnym mailu do pracowników Jim Murray, naczelny podobnego do „The Sun” tabloidu „Sunday Express”. „The Sun” lubi sadzać czytelników na huśtawce uczuć i opinii. Wiele razy ujawniał skandale obyczajowe w rodzinie królewskiej. Jako pierwszy opublikował zdjęcie nagiego księcia Harry’ego na przyjęciu w Las Vegas. W ubiegłym roku pokazał na swojej witrynie film, na którym Elżbieta II hajluje z wujkiem, przyszłym królem Anglii, Edwardem. W tym roku powtarzał plotki o poparciu królowej dla Brexitu. Jednocześnie bez skrępowania kadził sędziwej monarchini przy innych okazjach. Niedawno dla urozmaicenia „The Sun” zaatakował młodych członków rodziny królewskiej, którzy są jego zdaniem zbyt leniwi w wypełnianiu obowiązków. Wszystko, aby tylko mieszać – tego chcą czytelnicy. Manewry pod nową epokę  Tabloid musi też umiejętnie kłamać, by budzić ich ciekawość. – To sfera wiadomości przyjmowanych na wiarę – podkreśla Ian Hargreaves, profesor uniwersytetu w Cardiff. Wymaga to oczywiście zatrudnienia równie inteligentnych co bezwzględnych dziennikarzy – większość fachmanów Murdocha to absolwenci Oksfordu i Cambridge. Prawda jest dla „The Sun” pojęciem wyjątkowo względnym. Zaczęło się od zmyślonej historii o gwiazdorze rocka: Freddie Starr miał jakoby zjeść w kanapce żywego chomika (historia była ustawiona w celach komercyjnych). Podczas wojny o Falklandy w 1982 r. tabloid opublikował wyssany z palca wywia