Kim są Rosjanie z punktu widzenia nauki? Czy ludzie zamieszkujący dziś terytorium Federacji Rosyjskiej bardziej są wytworem tysiącletniej historii Rusi-Rosji, czy nowej Rosji, która zaczęła się w 1991 r. po rozpadzie Związku Radzieckiego? Czy bardziej są Europejczykami, czy Azjatami?
Jurij Piwowarow: Narodowość to przede wszystkim pojęcie kulturowe. Dlatego Rosjanie, Żydzi, Baszkirzy, Tatarzy czy Francuzi, którzy mieszkają w Federacji Rosyjskiej i mówią po rosyjsku, są Rosjanami w tym sensie, że należą do rosyjskiego kręgu kulturowego. Od 1991 r. Rosjanie mają trudności w określeniu, kim są. Rosja nie jest tożsama z Federacją Rosyjską – ani w sensie geograficznym, ani w kulturowym. Rosja jest większa, szersza.
Rosjanie są spadkobiercami tysiącletniej historii, ale w niej były różne okresy: i Ruś Kijowska, i jarzmo mongolsko-tatarskie, i księstwo moskiewskie, i Rosja carów ze stolicą w Petersburgu, i ZSRR. Teraz mamy Rosję postkomunistyczną. Czy jesteśmy częścią Europy, czy samodzielną cywilizacją? A może jesteśmy przedsionkiem Azji? Nasze położenie sprawia, że można nam przypisać każdą z tych definicji.
Skąd wziął się mit o zagadkowej rosyjskiej duszy?
Sądzę, że to wymyślono na Zachodzie. Ludzie Zachodu, którzy przybywali do naszego kraju, spotykali ludzi, którzy byli do nich podobni, a jednocześnie zupełnie inni. Dlatego zaczęto mówić o zagadkowej rosyjskiej duszy. Uważam, że Rosjanie są jednym z wielu narodów, po prostu – ani lepsi, ani gorsi. Mają powody do dumy i do wstydu.
Filozof Nikołaj Bierdiajew twierdził, że rosyjska idea narodowa czuje się w obowiązku określić miejsce Rosji w świecie.