Archiwum Polityki

Spis z natury

„Poznaj swój kraj” – hasło to zrobiło zawrotną karierę w Polsce tuż przed I wojną światową. Autorzy przewodników turystycznych, wspierani przez towarzystwa krajoznawcze, kreślili wizję nowej Rzeczpospolitej od Spisza i Śląska Cieszyńskiego po Kaszuby, Warmię i Mazury oraz od Dolnego Śląska i Wielkopolski po Litwę, Wołyń i Ukrainę.

W 1906 r. Mieczysław Orłowicz (1881–1959) zawiązał Akademicki Klub Turystyczny we Lwowie (AKT) w celu organizacji wspólnych wycieczek zarówno w kraju, jak i za granicą. Formalnie dla Polaka z Galicji – poddanego cesarza Franciszka Józefa – zagranicą była zarówno Kongresówka, jak i Poznańskie, słowem ziemie polskie pod zaborami rosyjskim i pruskim. Ale – przez pamięć niepodległej, przedrozbiorowej Polski – wszystkie je nazywano „naszym krajem”. Stąd wieloznacznym hasłem przewodnim stało się „Poznaj swój kraj”. Również wtedy, za sprawą Aleksandra Janowskiego, Kazimierza Kulwiecia i Stanisława Thugutta powstało Polskie Towarzystwo Krajoznawcze w Warszawie (1906 r.).

Już zatwierdzenie statutu PTK przez Warszawski Urząd Gubernialny był ewenementem. Oto jeszcze nie przebrzmiały echa rewolucji 1905 r., jak powstaje organizacja, która za cel stawiała sobie „zbieranie wiadomości krajoznawczych i szerzenie ich wśród ogółu oraz gromadzenie zbiorów naukowych dotyczących ziem polskich, organizowanie wycieczek po kraju, tworzenie oddziałów prowincjonalnych, urządzanie wystaw krajoznawczych, roztaczanie opieki nad pamiątkami historycznymi i osobliwościami przyrody”. W ten sposób krajoznawstwo przestało pełnić funkcje wyłącznie rekreacyjne i towarzyskie, stało się ruchem społeczno-narodowym.

Jednoznaczne przesłanie niosła odznaka organizacyjna PTK z herbami Warszawy, Krakowa, Poznania wokół ruin zamku w Ogrodzieńcu (Jura Krakowsko-Częstochowska). Krajoznawcy nie uznawali kordonów granicznych, dzielących Polskę na dzielnice rozbiorowe. Ogrodzieniec zaś był ukłonem w stronę Aleksandra Janowskiego, uważającego, że tam w czasie jego wycieczki narodziła się idea Towarzystwa „przez poznanie kraju do miłości ojczyzny”.

Pomocnik Historyczny Nr 3/2007 (90001) z dnia 25.08.2007; Pomocnik Historyczny; s. 34
Reklama