Co to jest bajka?
Uczeni mężowie twierdzą, że jest najstarszym tekstem stworzonym przez człowieka. Od dawna stawiano sobie pytanie, jak to się dzieje, że w bardzo różnych kręgach kulturowych można spotkać te same motywy i wątki baśniowe. No i właśnie - jest taka trochę bajkowa teoria, która mówi, że wraz z rozpadem wieży Babel rozpadły się nie tylko języki, ale i to, co stanowiło kulturową wspólnotę ludzkości, rozpełzło się po świecie. Oprócz tej "bajkowej" koncepcji jest i inna, wedle której bajki czy baśnie mówią o najbardziej fundamentalnych, najważniejszych ludzkich potrzebach i przeżyciach, w ogóle o człowieku. I dlatego są one tak trwałe, tak podobne. Jest jeszcze jedna teoria. Myślę, że najważniejsza, bo pozwala zrozumieć baśń. Mówi o tym, że baśnie powstawały wraz z mitami, lecz o ile mity wyrastały z religijnego myślenia o świecie, o tyle baśnie wyrastają z obrzędów inicjacyjnych.
Proszę zauważyć, że baśnie mówią na ogół o młodym człowieku, który z różnych powodów jest zmuszony porzucić dom. Nie bez przyczyny bohaterem baśni jest często Głupi Jaś - najmłodszy z trzech braci, pogardzany przez innych, wyśmiewany. I ten Głupi Jaś wchodzi na Szklaną Górę! Zdobywa rękę królewny, kobietę, staje się dojrzałym mężczyzną. I koronę, czyli władzę. Człowiek dojrzały to ten, który ma władzę nad sobą, człowiek wolny.
A więc te pierwsze teksty, które nam kultura ofiarowuje, niosą bardzo wiele wiedzy o człowieku. Wiedzę o tym, jak się wkracza w życie, jakie niebezpieczeństwa na człowieka czyhają i jak te niebezpieczeństwa pokonywać. Jak stać się dojrzałym człowiekiem. To oczywiście te pierwsze baśnie, z nich powstawały późniejsze.
Z początku nie były adresowane do dzieci?
Nie. W kulturze ludowej baśnie opowiadano w pewnej wspólnocie, a w kręgu słuchaczy były także dzieci.