Koncert życzeń i złorzeczeń

Odprawa górników

Ze śląskich kopalń odeszło w ciągu 10 minionych lat ponad 200 tys. ludzi - i Śląsk się nie zawalił. Nieprawdziwa okazała się teza - lansowana przez szefów górnictwa i działaczy związkowych - że każdy górnik tworzy poza kopalnią 4-5 miejsc pracy. Olbrzymia armia ludzi rozstała się z górnictwem w cywilizowany sposób: nikt nie znalazł się na bruku, dramatycznie nie wzrosła przestępczość, stopa bezrobocia należy tu do najniższych w kraju i ciągle spada. Górnikom zaproponowano tak atrakcyjne warunki odejścia z kopalń, umożliwiające nowy start życiowy, o jakich reszta kraju może tylko marzyć. Dlaczego więc kopalnie są największymi ogniskami niepokojów społecznych?

Żory mundurowe

Władze śląskich Żor postanowiły, jako pierwsze w kraju, zlikwidować straż miejską. W zamian ufundują policji 14 pięcioletnich etatów kontraktowych: - Nie ma żadnych powodów, aby w nowym powiecie grodzkim utrzymywać dwie służby mundurowe - mówi Waldemar Socha, starosta Żor.

KIE w dwa kije

Kiedy ze stanowiska szefa Komitetu Integracji Europejskiej odszedł Ryszard Czarnecki, wszystko już miało być normalnie. Tymczasem następczyni Czarneckiego w Urzędzie KIE Maria Karasińska-Fendler po pięciu miesiącach sprawowania urzędu podała się do dymisji i poszła na "wyczekujący" urlop. Premier od kilku tygodni podejmuje decyzję w tej sprawie na zasadzie "lada dzień". Problem tkwi znacznie głębiej, niż można było przypuszczać.

Szpital z obciętymi skrzydłami

W szpitalu w Kozienicach ironizują, że z powodu reformy będą przyjmować tylko zdrowych pacjentów. Chory pacjent to dla szpitala koszty, czyli kłopoty. Na razie jednak - do końca stycznia - zdecydowali pracować po staremu. Kłopot w tym, że to stare nikogo nie zadowalało.

Gotówka czyni złodzieja

To trzeci w minionej dekadzie polski skok stulecia. Napady na konwoje - ochroniarzy, kasjerki, listonoszy - stają się powoli krajową specjalnością. Zanim o nich opowiemy, odpowiedzmy, skąd się bierze łatwy łup wożony codziennie po całym kraju. Według szacunku Związku Banków Polskich tylko 5 proc. transakcji dokonujemy bezgotówkowo. Polak najczęściej w gotówce pobiera pensje i emerytury. Do zalet konta osobistego w banku, książeczki czekowej, plastikowej karty płatniczej przekonuje się bardzo powoli. Banki zresztą robią niemało, żeby go do tych form zniechęcić. Dlatego nieustannie trzeba przewozić góry pieniędzy: z sejfów do kas - i na odwrót.

Jerzy Grotowski

Samba reala

W ciągu kilkudziesięciu godzin doszło do ostrego przesilenia gospodarczego w Brazylii, którego skutki odczuła większość światowych giełd. Nie brak było nawet opinii, że po Azji i Rosji Ameryka Łacińska na dobre wpadła w objęcia międzynarodowego kryzysu finansowego. Jeśli nawet taka groźba chwilowo się oddala, to wcale nie jest pewne, czy na długo.

Pacjent na okrągłym stole

Do sporu między anestezjologami a kierownictwem resortu dołączyli inni lekarze, pracodawcy, politycy, przedstawiciele Kościoła. Konflikt płacowy wymknął się spod kontroli. Obnażył bezsilność Ministerstwa Zdrowia, które wierzyło - odwołując się do lekarskiej odpowiedzialności - że bunt szybko uda się opanować. Protesty przerodziły się w poważny spór polityczny, dzieląc koalicję i scalając opozycję przeciwko rządowi.

Między korkami

Pierwszą ofiarą zderzenia dwóch wielkich reform - emerytalnej i zdrowotnej - w pierwszych dniach nowego roku został Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który się natychmiast zakorkował. Do jego oddziałów w całym kraju ruszyło bowiem kilka milionów ludzi: pracodawcy, przedstawiciele wolnych zawodów oraz emeryci. Przynajmniej ci ostatni - gdyby ich lepiej poinformowano - mogli spokojnie zostać w domu. Kolejki byłyby wtedy krótsze co najmniej o połowę.

Trzy dni do zasiłku

Jak wojsko wojskiem, nie zdarzyło się jeszcze, aby nie cieszono się z wcześniejszego wyjścia do cywila. Tymczasem w Śląskim Okręgu Wojskowym kilkuset żołnierzy chce służyć o trzy dni dłużej. Nie z miłości do armii, tylko po to, by naprawić biurokratyczny błąd MON, który pozbawia ich prawa do zasiłku dla bezrobotnych. A na zasiłek wybiera się większość żołnierzy służby zasadniczej.

Jak z kamienia

Gwarancji na szybki pokój na Bliskim Wschodzie nie ma żadnych. Już w maju może dojść do nowego wybuchu, jeśli Palestyńczycy zechcą formalnie zmienić Autonomię w Państwo Palestyńskie. Jednak na dalszą metę nie ma innego wyjścia, niż posuwanie się naprzód ku izraelsko-palestyńskiemu pojednaniu.

Kto zetnie kata?

Z ukrycia wyszli dwaj najbliżsi współpracownicy Pol Pota, Khieu Samphan i Nuon Chea. Premier Hun Sen powitał ich kwiatami. Nie minęły trzy dni, kiedy król Sihanouk ogłosił, że nie podpisze amnestii dla obu zbrodniarzy, bo nie chce tego naród. Kraj i świat podzieliły się natychmiast na tych, którzy gotowi są odpuścić im winy - w imię pokoju społecznego; i tych, którzy chcą ich ukarania w majestacie prawa.

Sezamie, daj i nam

Czy chcesz, żeby Polska dostawała co roku z Brukseli 30 mld złotych? Jeśli tak, poprzyj członkostwo w Unii Europejskiej. Tak mało romantycznie wyglądałaby kampania przed referendum w sprawie przystąpienia do UE, gdybyśmy skorzystali z doświadczeń Irlandii z czasów, gdy zachęcano jej obywateli do poparcia Traktatu z Maastricht. Irlandia wyciąga z kasy unijnej na czysto najwięcej z państw członkowskich - 5 proc. swego produktu krajowego brutto (PKB).

Sojusz słabszych

Paavo Lipponen, ur 1941 r. Karierę zaczynał jako dziennikarz i politolog. W latach 1982-85 był dyrektorem Fińskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. Członek Fińskiej Partii Socjalistycznej (SPP), w której pełnił szereg funkcji - od sekretarza do spraw międzynarodowych do przewodniczącego partii. Z ramienia SSP zasiada w parlamencie. Od 1994 r. premier rządu koalicyjnego.

Wiek XX oczami Thierry'ego de Montbriala

Nie jest możliwe na długi dystans, żeby całe bezpieczeństwo Unii zależało od Stanów – mówił przed 20 laty Thierry de Montbrial, założyciel Francuskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych.

Raz wygrywam ja, raz obraz

Jarosław Modzelewski ma 43 lata. Ukończył malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych, w klasie prof. Aleksandra Gierowskiego. Od 1983 r. wykłada na ASP. Od 1983 r. do początków lat 90. regularnie wystawiał i uczestniczył w akcjach formacji artystycznej Gruppa (wraz z Ryszardem Grzybem, Pawłem Kowalewskim, Włodzimierzem Pawlakiem, Markiem Sobczykiem i Ryszardem Woźniakiem). Ma na swym koncie wiele wystaw, m.in. w stołecznej Zachęcie, Centrum Sztuki Współczesnej oraz parokrotnie w krakowskiej galerii Zderzak.

Machulskich dwóch

Juliusz Machulski jest pierwszym polskim reżyserem, rozpoczynającym działalność artystyczną w czasach PRL, który w ogóle nie chciał uwierzyć w leninowską maksymę głoszącą, iż kino jest ze wszystkich sztuk najważniejsze. Nic podobnego, film ma być dobrą rozrywką, bez dodatkowych zobowiązań. Trudno się więc dziwić, że ówcześni szefowie kinematografii bez entuzjazmu przyjęli jego pierwszy projekt, "Vabank", który był komedią kryminalną w stylu retro.

Na odsiecz łzom

Gdy się obejrzę za siebie, widzę same prawie groby, poza - chwała Bogu - Pendereckim, Kilarem i Góreckim. Szumię niemal samotny, jak sosna zapomniana przez drwala na karczowisku życia, odkąd zmarła - już przed dwoma laty - moja wielka przyjaciółka, a współtwórczyni zespołu pieśni i tańca Mazowsze Mira Zimińska, a teraz umarł także twórca Śląska prof. Hadyna.

Listy z Ameryki

Kto chce w lekki, łatwy i przyjemny sposób poznać Amerykę, ten kraj marzeń sennych wielu Polaków, niechaj sięgnie po kolejną książkę Tomasza Lisa. Ten znany dziennikarz telewizyjny i autor dwóch książek ("Jak to się robi w Ameryce" i "Zawód - korespondent") tym razem udostępnia swe zapiski z lat 1995-1998, z USA i z Polski w kontekście amerykańskim. Tematyka tych chronologicznie ułożonych "listów" jest różnorodna: od komentarza do propozycji uznania Ebonics, murzyńskiego slangu, jako odrębnego języka, poprzez proces O. J. Simpsona po postawę feministek w aferze rozporkowej Billa Clintona.

Biceps Michała Anioła

Od dawna artyści spierają się, czy piękne, muskularne ciało stanowi twórczą inspirację, czy też estetyczny banał, podczas gdy ciało zdeformowane, wręcz brzydkie jest w istocie piękne.

Perswazje i wycinki

Dziesięć odpływów

Wśród wielu bilansów nie powinno zabraknąć podsumowania nietrafnych decyzji w obszarze finansów publicznych. Można tu stosować różne kryteria, naszą listę ułożyliśmy m.in. na podstawie raportów NIK, a także własnych publikacji "Polityki".

Handel bankowy

Od kilku miesięcy minister skarbu państwa próbuje sprzedać Pekao SA, największy polski bank. Od ponad pół roku akcje banku są notowane na giełdzie, ale większościowy pakiet ciągle czeka na prywatnego właściciela. Stawka jest tak wysoka, że całej sprawie towarzyszą wyjątkowe emocje. W charakterze kandydatów na inwestora strategicznego wystąpiły tuzy światowej bankowości, ostry spór na argumenty i pomówienia toczą ministrowie i opozycyjni politycy, o podejmowanych decyzjach na bieżąco chce być informowany parlament. Tej rangi przetarg odbywa się w Polsce po raz pierwszy.

Ścigani bez granic

Co łączy gen. Augusto Pinocheta z Heleną Wolińską? Co szykują przeciwnicy Fidela Castro, gdyby nieopatrznie opuścił Kubę? Co zmuszało, by Niemca ściganego za przestępstwo w Polsce, a następnie zatrzymanego w Luksemburgu, transportowano do nas przez Rzym, żeby ominął terytorium RFN? Ekstradycja, słowo kojarzone dotąd tylko z głośnym filmem, i nawet dla prawników egzotyczne, będzie teraz szybko powszedniało.

Co wyrasta ze zdradzonego chłopca

Wojciech Eichelberger należy do nielicznych, którzy potrafią słuchać. Można powiedzieć, że jest to umiejętność przypisana w sposób oczywisty do zawodu psychoterapeuty, ale owo "przypisanie" bywa zwykle raczej postulatem niż faktem. Tymczasem nawet w książkach, gdzie mógłby przemawiać w pierwszej osobie ex cathedra, Eichelberger tworzy taką atmosferę wymiany myśli, w której czytelnik czuje się odkrywcą nowych prawd o sobie, a nie obiektem wiwisekcji ze strony specjalisty.

Lepsze bajki

Opowieść o Alicji w krainie czarów została skrócona do kilku wersów. Piotruś Pan w wersji Disneya używa tylko paru najprostszych słów. Dziewczynka nie umiera z wiązką wypalonych zapałek w zaciśniętej piąstce, lecz znajduje dom i rodziców, a król nie jest nagi. Bajki - zdawać by się mogło, wieczne i niezmienne - po wielekroć już się zmieniały.

Siedem lat czytania

Jeśli ktoś chce, żeby jego dziecko czytało, to musi sobie uświadomić, że to kosztuje - siedem lat własnego życia. Trzeba przez siedem lat, dzień w dzień, wieczorem, zanim dziecko uśnie, opowiadać mu baśnie, trzeba mu mówić wiersze, trzeba z nim te wiersze mówić. Zacząć od dziecka bardzo małego, które słyszy zaledwie dźwięk słowa, a skończyć w momencie, kiedy dziecko już umie czytać i samo zabierze nam z ręki książkę. I nie będzie chciało, żebyśmy mu czytali, ono samo zacznie czytać przez te wieczory, każdego dnia, każdego wieczoru.

Na przekór ciążeniu

Jerry Seinfeld, twórca i bohater najsłynniejszego sitcomu (serialu TV) w amerykańskiej historii, rzucił Michaelowi Jordanowi wyzwanie: "Lepiej niż ja nie odejdziesz". Seinfeld powiedział pas, gdy był na szczycie, a za odcinek sitcomu proponowano mu pięć milionów dolarów. "Odejdę lepiej", odparł Jordan wysyłając znajomemu swój wart setki milionów dolarów uśmiech.

Powrót dysydentów

W Łodzi działa od roku Stowarzyszenie Solidarności Społecznej, kierowane przez byłego członka Komitetu Obrony Robotników Józefa Śreniowskiego, skupiające ludzi o różnorodnej plitycznie opozycyjnej przeszłości. Trochę organizacja pomocy potrzebującym, trochę klub dyskusyjny i głos niezależnej opinii publicznej. W sumie - jak to ujmują - szczera inteligencka odpowiedź na aroganckie samozadowolenie łódzkiej klasy rządzącej.

Na krawędzi

Pojęcie "sporty ekstremalne" robi w ostatnim czasie zawrotną karierę i bardziej dotyczy obyczajowości, stylu życia niż kultury fizycznej. Dla młodego pokolenia uprawianie klasycznych dyscyplin staje się czymś mało atrakcyjnym, ba - wręcz nudnym.

Czas wspak

Dwa doświadczenia przeprowadzone pod koniec 1998 r. potwierdziły podejrzenia fizyków, że na poziomie cząstek elementarnych zjawiska przebiegają trochę inaczej, jeżeli odwróci się kierunek czasu. Prowadzi to ku nowym hipotezom o pochodzeniu materii.

Jak tu się nie wzruszać

Próba logiki

Spowiedź noworoczna

Port Afryka

W Monrowii (Liberia) i Freetown (Sierra Leone) urzędnicy portowi biorą wszystko, jak leci, ale już w Konakry (Gwinea) wybrzydzają. Kraj jest mniej zniszczony niż pozostałe, więc urzędnicy się cenią: służby portowe zostawiły karteczkę, że poza 60 litrami oleju cylindrowego, koniecznie w oryginalnych opakowaniach - przecież wiadomo, że biali kantują i dają olej zużyty - należą się jeszcze 2 beczułki z białą farbą po 25 litrów każda, naturalnie w oryginalnych opakowaniach, 2 kartony piwa i 2 kartony soft-drinków. Wszystko z dostawą natychmiast. W afrykańskich portach łapówki trzeba dawać wszystkim i na każdym kroku. A i tak cię na dokładkę okantują.