Archiwum Polityki

Kadry zagłady

Te wstrząsające, nieznane fotografie polskich Żydów zostały wykonane przez anonimowych żołnierzy Wehrmachtu po agresji na Polskę w 1939 r. Udostępnił je „Polityce” ze swoich zbiorów Tomasz Wiśniewski. Równie pasjonująca jest jego opowieść o tym, jak wszedł w posiadanie tych zdjęć i jakie mogą wiązać się z nimi historie.

Hans wyraźnie zastrzegł, że nie życzy sobie, abym kiedykolwiek wymienił jego nazwisko. Jest dealerem starych zdjęć i pocztówek w Monachium: kupuje, sprzedaje i nie pyta, kto je wykonał. Te akurat kupił na flomarku w Hanowerze od starszej pani. Całe pudło. Nie, nie pamięta, jak ta pani wyglądała – uciął nieco poirytowany moje śledztwo.

Adolf H. – AH

Od Hansa kupiłem dwa zdjęcia. Nie były podpisane; ślady kleju podpowiadały, że zostały wyrwane z albumu. Jedno kupiłem od Franza na internetowej aukcji eBay. Miałem szczęście, ponieważ Franz podpisał zdjęcia błędnie „francuscy żołnierze”, nie wzbudziły więc większego zainteresowania – takich zdjęć w ofercie online były setki. Gdyby je podpisał prawidłowo „polnische Juden” – cena byłaby 10-krotnie wyższa.

Jednak nie podejrzewam Franza o głupotę. Uczestnictwo w aukcjach eBay oznacza respektowanie regulaminu; obiekty związane z ideologią nazistowską są automatycznie usuwane przez program. Fachowcy w branży, gdy chcą oszukać programistów, podpisują zdjęcia sugestywniej: np. „Adolf H” albo „AH”. Wówczas program zabezpieczający prewencyjnie nie zadziała, a potencjalni kolekcjonerzy i tak wiedzą, że chodzi o Adolfa Hitlera.

Tylko raz natrafiłem na kompletny fotoalbum niemiecki, w którym znajdowało się kilka zdjęć „polnische Juden in eine kleine polnische Stadt”, jednak nazwisko było zamazane. Po uregulowaniu należności i sympatycznej – pełnej kurtuazji – korespondencji napisałem do Dietera R., który sprzedał album: Skąd go masz? Już nigdy nie odpisał.

Oryginalne zdjęcia polskich Żydów wykonane przez żołnierzy Wehrmachtu trafiają się na aukcjach niezmiernie rzadko.

Polityka 39.2003 (2420) z dnia 27.09.2003; Na własne oczy; s. 108
Reklama