Mówimy o szkołach niepublicznych, a nie o prywatnych (...) rząd zamierza opodatkować szkoły niepubliczne i społeczne!” – irytowała się podczas niedawnej debaty podatkowej posłanka Elżbieta Radziszewska (PO), dając dowód, że nawet najbardziej zaangażowani w sprawę mają kłopoty z rozróżnieniem i precyzyjnym nazywaniem poszczególnych typów szkół. Niektóre media wytoczyły najcięższe armaty w obronie szkół niepublicznych, strasząc rodziców podwyżkami czesnego, a szeroką publiczność – ich masowymi bankructwami. Tymczasem właściciele z górą trzeciej części szkół sektora niepublicznego zapewniają, że cieszyliby się bardzo, gdyby ich podatki zatrzymały się na poziomie 19 proc., bo zwykle wchodzą w wyższe progi.
Co zatem tak naprawdę ukształtowało się w naszej oświacie
, od kiedy w 1989 r. państwo zrezygnowało z monopolu na prowadzenie szkół; czym różni się szkoła społeczna od prywatnej i jak obie razem mają się do niepublicznej?
Najpierw w dużych miastach, potem w małych ośrodkach, a ostatnio także na wsi powstały prawie dwa tysiące placówek oświaty niepublicznej (patrz ramka). Najwięcej jest w tym sektorze szkół społecznych – zakładanych i prowadzonych przez organizacje społeczne, stowarzyszenia i fundacje jako instytucje non-profit. Są też szkoły należące do organizacji wyznaniowych – w większości katolickie. Oraz szkoły prywatne – prowadzone jako małe firmy na zasadach działalności gospodarczej.
Zarządzaniem szkołami społecznymi zajmują się zwykle ich założyciele, czyli np. rady rodziców albo lokalne koła stowarzyszenia oświatowego. Natomiast typowa szkoła prywatna to firma edukacyjna, której właściciel przedstawia swoją ofertę, a zainteresowani rodzice spisują z nim umowę cywilnoprawną, określającą prawa i obowiązki obu stron.