Pół roku po zmianie władzy i szoku przez nią wywołanym żadne proste wyjaśnienie polskiej sytuacji nie wytrzymuje już poważniejszej krytyki. Więc pewnie trzeba by się zabrać do poważniejszych analiz.
Na początek proponuję wakacyjną lekturę dwóch właśnie wydanych książek. Pierwsza to „Dwie na jednego” – wybór głośnych wywiadów Agnieszki Kublik i Moniki Olejnik drukowanych w „Gazecie Wyborczej”. Zaczyna go rozmowa ze Sławomirem Petelickim przeprowadzona we wrześniu 1999 r., czyli w połowie rządów AWS. Kończy ten tom wywiad z Bogdanem Borusewiczem przeprowadzony w marcu 2006 r., czyli w chwili załamania się pisowskiej rewolucji moralnej. Można by na ten gruby tom patrzeć jak na historyczną pamiątkę, bo przecież większość interesujących się polityką czytelników zna głośne i kiedyś bulwersujące teksty z publikacji w „Gazecie”. A jednak czytane w zbiorze i w nowej epoce nabierają one całkiem innego znaczenia, mocno zbliżającego nas do odpowiedzi na przykre pytania dręczące nas dzisiaj. Odpowiedzi ostatecznej tu nie ma, ale każda z dwudziestu pięciu rozmów przynosi jakieś dawniej nieczytelne tropy. Zaskoczony czytelnik wciąż puka się więc w głowę i w miarę lektury coraz częściej stawia sobie pytanie, jak to możliwe, że załoga polskiego Titanica tak zgodnie, uparcie i z taką konsekwencją nie chciała zauważyć tylu czubków zbliżającej się do nas wielkiej góry lodowej.
Agnieszka Kublik i Monika Olejnik nie analizują i nie podsumowują tego, co się stało, ale skutecznie, wyraziście i często zabawnie przypominają, jak do tego doszło. Warto pójść ich tropami. Jeżeli jednak chce się te tropy trochę głębiej zrozumieć, warto też sięgnąć po książkę nieco trudniejszą, analityczną i teoretyczną.