Klasyki Polityki

Zawłaszczona swastyka

Jak III Rzesza zawłaszczyła swastykę

Pushkar, Indie. Swastyki na okryciach ko¬biet symbolizują powodzenie. Pushkar, Indie. Swastyki na okryciach ko¬biet symbolizują powodzenie. Corbis
15 września 1935 r. III Rzesza przyjęła swastykę jako swoje godło. Po dziesięciu latach zbrodni hitlerowskich pod tym znakiem większość świata znienawidziła go, mimo że ludzkość zna swastykę tysiące lat.

Swastykę w herbie mieli m.in. Stuartowie, Radziwiłłowie i Borejkowie. Widniała ona na niektórych banknotach wyemitowanych przez rosyjski Rząd Tymczasowy w 1917 r. Fińskie lotnictwo od 1918 r. do 1944 r. używało jako oznaczeń swastyk i nie miało to nic wspólnego z sojuszniczą Rzeszą: niebieska swastyka bowiem była znakiem szwedzkiego barona Ericha von Rosena, który w marcu 1918 r. podczas wojny domowej ofiarował armii fińskiej pierwszy samolot. Swastykę miało (w kolorze bordo) w swej krótkiej przedwojennej historii lotnictwo łotewskie. Znakiem tym oznaczali swoje maszyny również amerykańscy lotnicy walczący w siłach francuskich podczas I wojny światowej.

Żołnierze utworzonej w 1923 r. amerykańskiej 45 Dywizji Piechoty żółte swastyki na czerwonym tle nosili na lewym ramieniu: było to odwołanie do indiańskiego znaku pomyślności.

Poza Australią, na całym prawie globie można się natknąć na rozmaite swastyki z różnych okresów. Swastyka bowiem jest nie tylko jednym z najpowszechniejszych, ale i najstarszych oraz najbardziej uniwersalnych znaków (patrz ramka). Najczęściej symbolizowała życie, światło, płodność, zbawienie i, co szczególnie istotne, słońce z jego ruchem na nieboskłonie.

Jej pierwsze znalezione wizerunki powstały w Armenii (rysunki skalne w dolinie Ararat) 10 tys. lat p.n.e. Początkowo miała znaczenie obrzędowo-religijne, ale później wykorzystywano ją jako motyw zdobniczy szczególnie w architekturze, nie tylko sakralnej.

Znak swastyki szczególnie był rozpowszechniony wśród ludów Azji i Europy, rzadziej w Afryce i Ameryce. W Chinach znano swastykę pod nazwą wan jako pierwotny emblemat taoistów i można ją znaleźć w rękopisach założyciela tej religii Lao-Cy.

Polityka 37.2006 (2571) z dnia 16.09.2006; Historia; s. 77
Oryginalny tytuł tekstu: "Zawłaszczona swastyka"
Reklama