Archiwum Polityki

Prawo rozrzutności

Co roku wydawanych jest na świecie ponad 730 tys. prac naukowych. Mniej więcej co piąta nigdy nie będzie zacytowana, ma więc wartość makulatury. W Polsce ten wskaźnik wynosi 23 proc. – czyli w okolicach średniej.

Bezwartościowych publikacji naukowych ukazuje się przeciętnie ponad 400 każdego dnia, z tego najwięcej (około 100) w Stanach Zjednoczonych. Te liczby są bardzo zaniżone, gdyż obejmują jedynie artykuły w wyselekcjonowanych, uznanych za najlepsze periodykach naukowych – jest ich obecnie ponad 8500. Nikt natomiast nie potrafi zliczyć prac ukazujących się w czasopismach o mniejszej randze, mało znanych, lokalnych, albo w zeszytach naukowych, których nakład przeważnie tylko zdobi półkę w gabinecie redaktora naczelnego.

A przecież naturalnym dążeniem każdego naukowca powinno być przekonanie społeczności, że to właśnie jego praca przyczynia się do postępu. Dlatego tak trudno zrozumieć motywy tych, którzy świadomie z tej możliwości rezygnują i publikują w miejscach, gdzie szansa zauważenia pracy jest właściwie żadna. Oczywiście, zacytowanie publikacji przez innych nie gwarantuje, że wniesie ona trwały wkład do nauki.

Podane na wstępie liczby pochodzą z bazy danych National Scientific Indicators, którą opracowuje filadelfijski Institute of Scientific Information (ISI). Najnowsza baza obejmuje prawie 12 mln publikacji i 130 mln ich cytowań we wszystkich krajach i dziedzinach nauki w latach 1981–2000. Można z niej wyczytać, że w pierwszych pięciu latach od chwili publikacji odsetek niecytowanych prac maleje, a następnie ustala się na poziomie nieco ponad 19 proc. Inaczej mówiąc, jeśli publikacja nie zostanie zacytowana w ciągu pięciu lat po ukazaniu się, to z ogromnym prawdopodobieństwem można ją uznać za bezwartościową, ponieważ już nigdy nie zostanie dostrzeżona przez innych naukowców. Taki los spotyka średnio co piąty artykuł, ale odsetek prac niecytowanych bardzo wyraźnie zależy zarówno od kraju jak i od dziedziny nauki, co przedstawiają wykresy.

Polityka 29.2001 (2307) z dnia 21.07.2001; Nauka; s. 66
Reklama