Ostatnio często słyszę pytanie, dlaczego Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku prowadzi śledztwo w sprawie dokonanych w 1945 r. zabójstw osób narodowości niemieckiej w Aleksandrowie Kujawskim i innych miejscowościach byłego powiatu nieszawskiego.
Zdarza się, że publikacja prasowa jest podstawą wszczęcia postępowania przygotowawczego. Tak było i w tym wypadku: materiały zgromadzone w toku postępowania sprawdzającego uzasadniły podejrzenie popełnienia przestępstw opisanych w artykule „Naprzykrzyło się grzebać” opublikowanego w „Polityce” (4).
Zgodnie z ustawą o Instytucie Pamięci Narodowej prokuratorzy pionu śledczego zajmują się ściganiem także zbrodni popełnionych na osobach innych niż obywatele polscy, jeżeli zostały one popełnione na terytorium Państwa Polskiego.
Postępowanie prowadzi się zawsze w formie śledztwa, zgodnie z przepisami kodeksu postępowania karnego. Zbrodnie nazistowskie przeciwko pokojowi, ludzkości lub zbrodnie wojenne nie ulegają przedawnieniu, a bieg terminów przedawnienia zbrodni komunistycznych wynosi 30 lub 20 lat licząc od 1 stycznia 1990 r. Śmierć sprawcy nie jest przeszkodą do wszczęcia i prowadzenia postępowania.
W przypadku Aleksandrowa mamy do czynienia z dwiema możliwościami: ze zbrodnią komunistyczną popełnioną przez funkcjonariuszy komunistycznych (Milicji Obywatelskiej) albo ze zbrodnią ludobójstwa (lub innym poważnym prześladowaniem) z powodu przynależności osób prześladowanych do określonej grupy narodowej, dokonaną przez funkcjonariuszy publicznych albo przez nich inspirowaną lub tolerowaną.
Wszystko wskazuje na to, iż w Aleksandrowie Kujawskim i Nieszawie doszło do samorzutnej akcji funkcjonariuszy lokalnej milicji. Działali jawnie, wręcz publicznie w poczuciu bezkarności jako przedstawiciele nowej władzy i „wyzwoliciele”.