Archiwum Polityki

Myśli nad groszem

Współcześni polscy liberałowie mają prekursorów. Jednym z nich był Dominik Krysiński, postać dziś raczej zapomniana.

Debata nad kierunkiem rozwoju cywilizacyjnego ziem polskich należała do zasadniczych sporów intelektualnych pierwszej połowy XIX stulecia. Ze zwolennikami industrializacji, do których należał Ksawery Drucki-Lubecki, minister skarbu Królestwa Polskiego, spór prowadził m.in. Dominik Krysiński (1785–1853). Był on przeciwny inwestycjom w górnictwie finansowanym ze skarbu państwa z obawy o społeczne skutki i ekonomiczne nakłady. Posunięcia Druckiego-Lubeckiego wprost nazywał „kosztowną, bo ogromne miliony pożerającą, razem boleść i pośmiewisko wzbudzającą górniczą fantasmagorią”.

W istocie był to spór pomiędzy zwolennikami interwencji ekonomicznej państwa a zwolennikami liberalnej ekonomii. Pierwsi uważali, że ożywienie gospodarcze nastąpi wtedy, kiedy zastosuje się pierwsze pchnięcie, polegające na wybudowaniu przez państwo nowoczesnych fabryk, których działalność miała pociągnąć przemiany ekonomiczno-społeczne. Drudzy byli przekonani, że wprowadzenie stosunków kapitalistycznych w rolnictwie pozwoli na zgromadzenie pierwotnego kapitału, niezbędnego do realizacji planów modernizacyjnych. To nie państwo, ale bogate ziemiaństwo miało być zainteresowane inwestowaniem w huty i fabryki, które pomnożyłyby jego zyski.

Dominik Krysiński dowodził w swoich rozprawach z zakresu ekonomii politycznej, że tam, gdzie państwo miesza się w prywatne stosunki i przejmuje inicjatywę, przemiany zaczynają zmierzać w złym kierunku. W sporze z protekcjonistami zwracał uwagę przede wszystkim na społeczne koszty proponowanego przez Druckiego-Lubeckiego projektu modernizacji Królestwa Polskiego. Dla Krysińskiego, jak również innego liberalnego ekonomisty Fryderyka Skarbka polityka ta była przykładem, jak to ujął Jerzy Jedlicki („Jakiej cywilizacji Polacy potrzebują”, Warszawa 1988), „gwałcenia naturalnej kolei rozwoju”; Królestwo miałoby powtarzać „zachodni błąd industrializacji przedwczesnej (.

Polityka 36.2007 (2619) z dnia 08.09.2007; Historia; s. 79
Reklama