Archiwum Polityki

Polacy, Żydzi, komunizm

Księga ofiarowana profesor Krystynie Kerstenowej przez przyjaciół, kolegów i uczniów z okazji Jej jubileuszu ma szanse wpisać się na trwałe do naszej historiografii. Zawiera bowiem teksty odnoszące się do żywo dyskutowanych problemów naszej najnowszej historii: komunizmu i problematyki żydowskiej. Nie jest to oczywiście przypadkiem, bo w obu tych kwestiach osiągnięcia badawcze i refleksje metodologiczne Krystyny Kerstenowej mają wartość trudną do przecenienia.

Początkowo nic nie wskazywało, że zajmie się tą problematyką. Studia historyczne ukończyła w Uniwersytecie Warszawskim w 1954 r. przedstawiając pracę magisterską pt. „Rynek lokalny Wielunia w XVI w.” przygotowaną na seminarium Mariana Małowista. To było seminarium znakomicie sposobiące do zawodu historyka, można powiedzieć, że niezależnie od epoki, którą zamierzało się badać. Marian Małowist uczył bowiem nie tylko analizy źródeł, ale również rzetelności badawczej i odpowiedzialności za słowa, które to cechy są szczególnie cenne dla historyka zajmującego się dziejami najnowszymi.

A tą epoką zajmuje się Krystyna Kerstenowa od prawie pół wieku. Początkowo historią społeczną Polski Ludowej (doktorat: „Osadnictwo wiejskie na Pomorzu Zachodnim 1945–1948”, habilitacja: „Migracje Polaków po II wojnie światowej”), a później coraz bardziej historią polityczną, czyli problematyką szczególnie kontrolowaną przez władzę. Rodziło to nieuchronne konflikty, pogłębione Jej ewolucją polityczną. Na studiach była – jak sama pisała – „pełną entuzjazmu dziewczyną w zetempowskiej koszuli i czerwonym krawacie”. Akces do PZPR traktowała poważnie, czego wyrazem było oddanie legitymacji partyjnej na znak protestu po interwencji w Czechosłowacji w sierpniu 1968 r. Dowodziło to odwagi, bo naprawdę nikt wówczas nie przewidywał upadku PRL. W latach następnych Krystyna Kerstenowa była atakowana przez partyjnych publicystów, ale jeszcze bardziej może zajadle przez prawicowych narodowców, którzy domagali się czarno-białej wizji dziejów PRL.

We wstępie do znakomitej książki pt. „Narodziny systemu władzy. Polska 1943–1948” wydanej w 1984 r. w podziemnym Wydawnictwie Krąg, a później wielokrotnie wznawianej, pisała: „Złudzeniom tych, którzy związali się z nową władzą, nieprzyjaciele tej władzy przeciwstawiali głębokie przekonanie, iż zagraża ona wszystkiemu co polskie, niesie sowietyzację, zagraża najbardziej drogim wartościom.

Polityka 12.2001 (2290) z dnia 24.03.2001; Historia; s. 70
Reklama