Tego dnia w mieszkaniu Krzysztofa Kozłowskiego dźwięk telefonu rozległ się jeszcze przed świtem. „Zadzwonił do mnie mój przyjaciel Jan Maria Rokita i mówi: słuchaj Krzysiek, mam pierwsze informacje z zamkniętych obwodów wyborczych. Jeżeli tam jest tak, to znaczy, że ruszyła lawina. Jeżeli oni zachowali resztę zdrowego rozsądku i oleju w głowie, powinni nas wszystkich przed ranem wygarnąć. Przygotuj sweter i szczoteczkę do zębów”.
Od kilku godzin był już 5 czerwca 1989 r. i – jak wkrótce miało się okazać – rozpoczynała się nowa epoka w historii Polski.
Ucieczka do przodu
Chociaż żądanie wolnych wyborów stanowiło tradycyjny postulat opozycji antykomunistycznej, tym razem to władza wyszła z taką inicjatywą. Od połowy lat 80. ekipa Wojciecha Jaruzelskiego uważnie i jednocześnie z niepokojem śledziła wyniki badań opinii społecznej. Przewaga pesymistów nad optymistami rosła w zastraszającym tempie: w 1984 r. 38 proc. respondentów uznało sytuację gospodarczą za złą, trzy lata później odsetek ten urósł do 69. Jednocześnie coraz więcej badanych nabierało przeświadczenia, że przyszłość nie przyniesie im niczego dobrego. Malało poparcie dla partii i rządu.
Skokowe pogarszanie się nastrojów było odpowiedzią na coraz większą zapaść gospodarczą. Próby pobudzenia produkcji i wprowadzenia nowych zasad rozliczeń między fabrykami, kopalniami i hutami skończyły się fiaskiem – przemysł nadal cierpiał na braki surowców, półproduktów, a zaopatrzenie rynku nie zaspokajało elementarnych oczekiwań społecznych. Pod naciskiem załóg i licencjonowanego Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych władze rozluźniały dyscyplinę budżetową. Rezultatem był galopujący wzrost cen; pod koniec 1988 r. inflacja przekroczyła 100 proc., nakręcając spiralę roszczeń płacowych.