Mrożek o Mekce
Rytuał.
Pielgrzymka do Mekki jest jednym z pięciu muzułmańskich rytuałów religijnych. W odróżnieniu od pozostałych jest uważana za obowiązek warunkowy: każdy muzułmanin powinien ją odbyć co najmniej raz w życiu, ale tylko wtedy, gdy go na nią stać finansowo i jest w stanie fizycznie podołać trudom z nią związanym. W pielgrzymce mogą uczestniczyć tylko muzułmanie: niemuzułmanom nie wolno przebywać w świętych miastach islamu.
Hadżdż odbywa się w drugim tygodniu 12 muzułmańskiego miesiąca zu al-hidżdża. Uroczystości trwają kilka dni i kończą się największym świętem islamu: świętem ofiarowania (id al-adha).
Zarówno pielgrzymka, jak i święto ofiarowania nawiązują do wspólnych korzeni żydowsko-chrześcijańsko-muzułmańskich. Według bowiem tradycji muzułmańskiej Mekka została założona przez Abrahama. Wysłał on tu swoją młodą żonę Hagar wraz z synkiem Isma’ilem, by im zapewnić bezpieczeństwo. Zbudował świątynię Al-Kaba, czego dowodem są odciski jego stóp przy świątyni, zwane miejscem, gdzie stał Abraham (makam Ibrahim). Dwa symboliczne wzgórki, Al-Marwa i As-Safa, upamiętniają rozpaczliwy bieg Hagar poszukującej wody dla swojego synka. Jeden z rytuałów hadżdżu – kamienowanie Szatana – upamiętnia gniew Abrahama, gdy Szatan próbował go odciągnąć od decyzji złożenia ofiary z syna, nakazanej mu przez Boga. I wreszcie święto ofiarowania upamiętnia radosny dzień, w którym Bóg pozwolił Abrahamowi złożyć ofiarę z barana zamiast z syna.
Strój.
Wyruszając w pielgrzymkę, muzułmanie przywdziewają uroczysty strój pielgrzymi zwany ihram. W wypadku mężczyzn są to dwa kawałki płótna: jeden przepasuje biodra, drugi jest przerzucony przez ramię. Kobiety ubierają się w tradycyjne stroje swojego rejonu, zwykle są to jednobarwne suknie od szyi do stóp i zasłaniają włosy. Młodym kobietom powinien w pielgrzymce towarzyszyć mężczyzna z nią spokrewniony, starsze muszą mieć zgodę męskiego członka rodziny. Stan uświęcenia oznacza, że nie wolno obcinać ani włosów, ani paznokci, należy powstrzymywać się od stosunków seksualnych, nie wpadać w gniew, nie zabijać zwierząt (z wyjątkiem np. skorpionów) i traktować przyjaźnie wszystkich innych pielgrzymów.
Dzień 1.
W pierwszym dniu uroczystości hadżdżu muzułmanie siedmiokrotnie okrążają Al-Kabę (tawaf) i starają się dotknąć Czarnego Kamienia wbudowanego we wschodnim jej rogu. Jeśli się to nie uda – bo w obecnych czasach pielgrzymują zwykle ponad dwa miliony ludzi jednocześnie – to przynajmniej należy spojrzeć na Czarny Kamień. Potem rozpoczyna się bieg między wzgórzami – Al-Marwa i As-Safa, zwany saj, by upamiętnić gorączkowe poszukiwaniu wody przez żonę Abrahama. Z tą tradycją związana jest studnia Zamzam, z której pielgrzymi piją, a następnie zabierają do swoich domów buteleczki zawierające wodę o – jak wierzą – błogosławionych właściwościach leczniczych.
Dzień 2.
Następnego dnia udają się kilkanaście kilometrów na południe, do równiny Arafat, i zbierają się na Wzgórzu Miłosierdzia (Dżabal ar-Rahma), by o zachodzie słońca wspólnie odprawić modły symbolizujące jedność świata muzułmańskiego. Nieobecność tego dnia unieważnia całą pielgrzymkę.
Dzień 3.
Trzeci dzień kończy pielgrzymkę: pątnicy udają się pod głazy zwane trzema szatanami i obrzucają je kamieniami: każdy obrzucony jest siedmioma kamyczkami. To oczywiście pamiątka po kuszeniu Abrahama. Co gorliwsi rzucają butami albo sandałami, by skuteczniej odegnać diabła i jeszcze bardziej go upokorzyć.
Święto ofiarowania.
Koniec pielgrzymki jest zarazem początkiem święta ofiarowania obchodzonego nie tylko w Mekce, ale w całym świecie islamu. W tym dniu ucztuje się, składając najpierw ofiarę ze zwierzęcia – zwykle jest to baran, koza lub wielbłąd. Mięso spożywa się, a to, co pozostanie, dzieli z innymi muzułmanami. Następnie strzyże się włosy i obcina paznokcie: kończy się stan uświęcenia, pielgrzymi zdejmują rytualny ihram i przebierają się. (W 2011 r. święto ofiarowania przypada na 6 listopada).
Już w zwykłych strojach pielgrzymi odprawiają jeszcze raz rytualne okrążenia Al-Kaby. Następne dni, zwane ajjam taszrik, poświęcone są spotkaniom towarzyskim, rozmowom, modlitwie. Często pielgrzymce towarzyszą odwiedziny miasta Proroka – Medyny.
Hadżdżi.
Pielgrzymka odgrywa ważną rolę umacniania solidarności wszystkich muzułmanów. Ludzie z całego świata są równi przed Bogiem, w jednakowych strojach potwierdzają swoją islamskość i potwierdzają poddanie Bogu. Muzułmanie mogą odprawić ten rytuał również poza okresem hadżdżu, ale wówczas określa się go mianem mniejszej pielgrzymki, umry.
Pozycja społeczna każdego, kto odbył pielgrzymkę, jest szczególnie wysoka. Hadżdżi, a więc pielgrzym, w wielu krajach muzułmańskich jest czczony niemal jak święta osoba. Godna szacunku jest także pozycja tego, kto odbył umrę, czyli mutamira.
Dla Arabii Saudyjskiej opieka nad hadżdżem oraz świętymi miastami, Mekką i Medyną, jest powodem do dumy; król tamtejszy nosi tytuł sługi dwóch świętych miast.