Pomocnik Historyczny

Rzeczpospolita politycznie rozdarta

Życie polityczne II RP

Jeszcze razem; marszałek Józef Piłsudski (siedzi pierwszy od lewej), prezydent Stanisław Wojciechowski (drugi od prawej) i minister spraw wewnętrznych gen. Władysław Sikorski (pierwszy od prawej) podczas wizyty francuskiego marszałka Ferdynanda Focha (drugi od lewej); przed nieodsłoniętym pomnikiem księcia Józefa Poniatowskiego na placu Saskim, Warszawa, 3 maja 1923 r. Jeszcze razem; marszałek Józef Piłsudski (siedzi pierwszy od lewej), prezydent Stanisław Wojciechowski (drugi od prawej) i minister spraw wewnętrznych gen. Władysław Sikorski (pierwszy od prawej) podczas wizyty francuskiego marszałka Ferdynanda Focha (drugi od lewej); przed nieodsłoniętym pomnikiem księcia Józefa Poniatowskiego na placu Saskim, Warszawa, 3 maja 1923 r. East News
Zgoda ponad politycznymi podziałami trwała w Niepodległej tylko do wyborów w 1922 r.; odtąd nie dało się już porozumieć tak, żeby wszyscy Polacy, nie wspominając o niechcianych mniejszościach, czuli się w Polsce u siebie.
Mapa okręgów w wyborach do Sejmu Ustawodawczego, 1919 r.Polona Mapa okręgów w wyborach do Sejmu Ustawodawczego, 1919 r.

Niepodległość, czyli zawieszenie broni. Miliony Polaków spodziewały się po odzyskaniu niepodległości mniej więcej tego samego co w siedemdziesiąt lat później, po wprowadzeniu demokracji i wolnego rynku: że skoro usunięta została główna przeszkoda na drodze do powszechnego szczęścia, czyli rządy zaborcze, odtąd wszystko potoczy się już gładko. Listopad 1918 r. zastał ich jednak podzielonych na kilka ostro skonfliktowanych stronnictw, spośród których narodowi demokraci i socjaliści mieli za sobą doświadczenia lat 1904–07, gdy obie partie prowadziły ze sobą półotwartą wojnę z użyciem przemocy.

Konserwatywno-liberalni politycy, skompromitowani współpracą z Niemcami i Austrią, przekazując władzę Józefowi Piłsudskiemu, nie zdawali sobie sprawy, że już na zawsze wypadają z gry. W tej chwili legioniści Piłsudskiego i Polska Organizacja Wojskowa, oparta na lewicowych kadrach, były jedyną w środkowej Polsce siłą zdolną choć trochę opanować chaos. Kwestią dnia było ukrócenie rozbojów, pogromów i samosądów. Przywódcy prawicy znajdowali się w Paryżu, a podporządkowane im polskie wojsko we Francji albo w głębi Rosji.

Wielka Wojna i demokracja. Przed 1914 r. Polacy żyli w trzech monarchiach konstytucyjnych, których ustrój kształtował się skokowo w trakcie poprzedniego stulecia. W tych wszystkich krajach parlament miał jednak znikomy wpływ na kształt rządu powoływanego przez monarchę. Arystokratyczne koterie i wojsko, kontrolowane tylko przez władcę, miały więcej do powiedzenia niż partie polityczne. Z tego względu w czasie Wielkiej Wojny, a zwłaszcza po rewolucji w Rosji i przystąpieniu do wojny USA, łatwo było zachodnim aliantom przedstawiać ten konflikt jako starcie demokracji z autokracją. Demokracje wygrały; idea silnej monarchii wydawała się skompromitowana.

Pomocnik Historyczny „Niepodległość 1918” (100136) z dnia 27.08.2018; Dzieło; s. 106
Oryginalny tytuł tekstu: "Rzeczpospolita politycznie rozdarta"
Reklama