Stare baśnie

Germanie kontra Słowianie

11 grudnia 2018

„Opłakane apostolstwo” („Apostolstwo germańskie u Słowian pomorskich”), obraz Wojciecha Gersona z XIX w. Getty Images

Wielka Germania kontra Wielka Słowiańszczyzna to spór, który toczył się przez dwa wieki. Dziś nauka rozstrzyga go bez satysfakcji dla żadnej ze stron. Ale trudno pożegnać się ze stojącym u podstaw tożsamości mitem o prastarości, potędze, prawie do ziemi.

Getty Images „Otwarcie Walhalli”, grafika Johna Cousena (na podstawie obrazu Josepha Turnera) z XIX w.

Mit to potężne narzędzie – kształtuje tożsamość, mówi, jak żyć i co myśleć, dodaje otuchy i wzmacnia. Dziś w konfrontacji z nauką często przegrywa, w przeszłości jednak wśród intelektualistów byli gorliwi piewcy mitów, którzy kształtowali wizję dziejów zgodnie z potrzebami władców, stanów, Kościoła, a w nowożytnych państwach – narodowościowych ideologii lub ludu. W XIX w. wręcz celem nauki było umacnianie narodowotwórczych legend. Wątłe źródła tekstowe podlegały życzeniowej interpretacji, której w sukurs przyszła archeologia, doskonale nadająca się, by udowadniać chwalebną wizję przeszłości państw i narodów.

Pomocnik Historyczny „Polacy i Niemcy” (100142) z dnia 10.12.2018; Dwa orły; s. 18

Oryginalny tytuł tekstu: "Stare baśnie"

Agnieszka Krzemińska

Dziennikarka działu naukowego „Polityki”. Z wykształcenia archeolog. Po studiach na UW i dwuletnim stypendium na berlińskim Freie Universitat zaczęła pracować jako freelancer specjalizujący się w popularyzacji nauki ze szczególnym naciskiem na historię i archeologię. Publikowała m.in. w „Świecie Nauki”, „Wiedzy i Życiu”. Była zastępczynią redaktora naczelnego kwartalnika „Archeologia Żywa" (2002–04) oraz szefową działu naukowego w redakcji internetowej Polskiego Radia.