Pomocnik Historyczny

Bliskie i dalekie: Wielkopolska/ Ostmark

Pruskie represje we Wrześni zobrazowane na karcie pocztowej z 1901 r. Pruskie represje we Wrześni zobrazowane na karcie pocztowej z 1901 r. Forum

Określenie Ostmark, oznaczające marchie wschodnie, nigdy nie doczekało się jednoznacznej definicji geograficznej, ale w sensie politycznym odnosiło się do wschodnich rubieży Niemiec zamieszkiwanych przez Polaków. XIX-wieczne niemieckie wyobrażenia o polskojęzycznych Wielkopolanach wskazywały na niski poziom kulturalny i konieczność niesienia im oświaty w postaci przeszczepienia niemieckich wzorców. Tym samym pracę kulturotwórczą w szkołach czy w administracji jednoznacznie identyfikowano z misją cywilizacyjną. Jej uosobieniem była figura niemieckiego nauczyciela. Różnego rodzaju inwestycje infrastrukturalne, jak np. budowę kanału bydgoskiego, również przedstawiano jako element niemieckiej pracy kulturotwórczej. Trudno jednak uznać, by te wysiłki pomogły wykreować postać bądź wydarzenie, które urosłoby do rangi symbolu niemieckiej Wielkopolski (choć podejmowano próby, by stał się nim Fryderyk Wielki). Niekorzystnie na rzecz miejscowej tożsamości odbił się fakt, że pojęcie Ostmark nie kojarzyło się wyłącznie z Wielkopolską – Śląsk, Pomorze czy Prusy Wschodnie również określały się jako marchie graniczne.

Niemieckie spojrzenie na Wielkopolskę w sposób zasadniczy zmieniło się po włączeniu większości jej ziem do Polski po 1918 r. Właśnie wtedy zaczęły się szerzyć informacje o upadku prowincji poznańskiej, który miał być bezpośrednim skutkiem polnische Wirtschaft. Po 1945 r. niemiecka pamięć o utracie Wielkopolski nie była jednak tak nośna, jak w przypadku Pomorza, Śląska czy Prus Wschodnich, które zdominowały kulturę wypędzonych. Do tego dochodziły zainicjowane w latach 60. XX w. badania naukowe nad niemieckimi zbrodniami – wówczas po raz pierwszy opinia publiczna w RFN zetknęła się z krytycznym opisem polityki wobec Polaków, nie tylko tej prowadzonej przez władze III Rzeszy, ale również przez wilhelmińskie Niemcy.

Pomocnik Historyczny „Polacy i Niemcy” (100142) z dnia 10.12.2018; Rzesza i Rzeczpospolita; s. 34
Reklama