Pojęcia Mitteleuropy i Międzymorza miały w pewnym okresie spory ciężar gatunkowy, mimo iż tak naprawdę interesowały głównie historyków idei i kultury. Dzisiejsza obecność tych swoistych miejsc pamięci, ich życie po życiu, wynika z atrakcyjności dla mieszkańców tej części kontynentu tworzących obraz samych siebie. Ich trwanie w literaturze i eseistyce wywiera wpływ na narodowe projekcje w obrębie mental maps. Obie koncepcje obejmują zarówno projekty państwotwórcze, jak również mniej lub bardziej realistyczne idee integracyjne dla tej części Europy. Żywe były szczególnie w pierwszej połowie XX w., natomiast ich reaktywacja bierze się głównie z próby jakiegoś porządkowania mapy Europy w dobie rozchwiania sytuacji politycznej. O ile jednak w niemieckiej kulturze politycznej nikt poważny nie odwołuje się dziś do Mitteleuropy, to w Polsce pod rządami PiS niespodziewanie ożył pomysł Międzymorza/Trójmorza jako bytu konkurencyjnego wobec unijnego modelu liberalnego Zachodu.
Narodziny niemieckiej Mitteleuropy
Polityczne hasło niemieckiej Mitteleuropy zyskało sławę podczas pierwszej wojny światowej wraz z wydaną w 1915 r. książką liberalnego polityka Friedricha Naumanna (1860–1919). Jednak o konstrukcji środka Europy żywo dyskutowano w Niemczech już w XIX stuleciu, gdy na skutek wojen napoleońskich i rewolucji 1848 r. rozpadły się polityczne podstawy Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Niezwykle płodny dziewiętnastowieczny pisarz polityczny Konstantin Frantz (1817–91) nie formułował wyraźnej koncepcji Mitteleuropy, ale „uniwersalne powołanie” Niemiec miało je predestynować do stworzenia w centrum kontynentu jakiejś federacji, która przyniosłaby Niemcom upragnioną jedność oraz stabilizację, a sąsiadom dałaby argumenty na rzecz coraz ściślejszych związków z powstającym imperium.