Relacje polsko-niemieckie w czasie II wojny światowej

Druga wojna światowa stanowi najbardziej brzemienną dla wzajemnych relacji Polaków i Niemców cezurę. Pamięć o hekatombie i jej konsekwencjach kształtowała przez dekady kulturę polityczną obu narodów.

BEW Niemieccy żołnierze i cywile uciekający z Prus Wschodnich, 1945 r.

Istnieje asymetria między pamięcią sprawcy i ofiary. Sprawca chce ukryć swe sprawstwo, poprzez milczenie stwarza tabu, chce uniknąć kary, pamięć ofiary ma zaś cel moralizujący, terapeutyczny. Sprawca szuka strategii obronnych. Obrona przed winą jest obroną twarzy, obroną przed wstydem i napiętnowaniem społecznym. Duma i honor określają własną tożsamość. Wina stoi na przeszkodzie. Można być dumnym z cierpienia, ale nigdy z winy.

Wina ma zawsze charakter indywidualny. Skoro jednak nikt nie przyznawał się do winy, łatwo było oskarżać o winę zbiorową.