Język jednej nacji. Na oficjalnej stronie internetowej School of Language Studies, Foreign Service Institute, prowadzącej szkolenia językowe dla kadry dyplomatycznej Stanów Zjednoczonych, można znaleźć listę języków obcych podzielonych ze względu na poziom trudności na cztery grupy. Japoński należy do kategorii czwartej. W przypadku tej grupy dojście do poziomu zawodowej biegłości zajmuje ok. 88 tygodni.
Współczesnym językiem japońskim (gendaigo) jako pierwszym posługuje się ok. 128 mln mieszkańców Japonii. Używają go społeczności japońskich emigrantów i ich potomków w Brazylii, Stanach Zjednoczonych, z najliczniejszą grupą na Hawajach. Do tego jeszcze ogromna grupa, dla której japoński jest językiem drugim, np. mniejszości etniczne w Japonii czy uczący się tego języka (w światowych rankingach popularności zajmuje szóste miejsce). Inaczej jednak niż angielski, chiński czy hiszpański nie ma zasięgu ogólnoświatowego. Przede wszystkim jest językiem jednej nacji.
Oficjalnie w Japonii jest określany jako język ojczysty (kokugo). Związane jest to z wysoką homogenicznością społeczeństwa i dominacją japońszczyzny w edukacji i mediach. Określenie nihongo lub nippongo (język japoński) dotyczy japońskiego jako języka obcego.
Pochodzenie japońszczyzny wciąż nie jest jasne. Specjaliści wskazują na związki z koreańskim i językami uralo-ałtajskimi. Inni zwracają uwagę na podobieństwo do języków z grupy polinezyjskiej. Dominuje jednak opinia uznająca japoński za język izolowany, czyli taki, który ze względu na swą specyfikę nie wykazuje pokrewieństwa z żadnym innym istniejącym językiem naturalnym.
Standardem współczesnej poprawności językowej jest japońszczyzna bazująca na miejskim dialekcie centralnej części miasta Tokio, określana jako język standardowy (hyōjungo) lub powszechny (kyōtsūgo), i używana w programach radia i telewizji publicznej.