Początki konspiracji. Ruch oporu w poszczególnych krajach rodził się z reguły zaraz po zajęciu całości ich terytorium państwowego lub tylko części przez Trzecią Rzeszę Hitlera i Włochy Mussoliniego oraz powolnych im satelitów (Bułgaria, Węgry). W Europie najwcześniej powstała konspiracja pod nazwą Obrana Naroda, działająca w proklamowanym 16 marca 1939 r. przez Hitlera Protektoracie Czech i Moraw. Politycznie orientowała się na przebywającego na emigracji prezydenta Edvarda Beneša i od niej alianci zachodni zaczęli wkrótce otrzymywać cenne informacje wywiadowcze. W Norwegii największą stała się wojskowa organizacja konspiracyjna Milorg (u schyłku wojny liczyła ok. 40 tys. członków).
We Francji, po jej klęsce w czerwcu 1940 r., powstawało wiele ruchów i siatek konspiracyjnych, z których część wiązała się z przywódcą Wolnej Francji (od 1942 r. – Francji Walczącej) gen. Charles’em de Gaulle’em (1890–1970 r.), ale najsilniejsze struktury tworzyli od lata 1941 r. komuniści. Historycy francuscy dzielą swój ruch oporu na wewnętrzny, obejmujący wszystkie krajowe działania wymierzone przeciwko okupantom oraz własnym kolaborantom, których personifikował silnie rozbudowany i cieszący się poparciem znacznej części Francuzów reżym vichystowski marszałka Philippe’a Petaina (1856–1951), oraz na zewnętrzny, tj. te struktury polityczne i wojskowe, które tworzył de Gaulle. To bodajże jedyny przypadek zaliczenia do ruchu oporu tego, co działo się poza granicami okupowanego kraju.
W okupowanej wiosną 1941 r. Grecji ruch oporu rozwijał się bardzo dynamicznie, a główną w nim rolę odgrywały polityczne i wojskowe struktury podziemne powołane przez komunistów: EAM i ELAS. Działały też znacznie mniejsze ugrupowania niekomunistyczne: EDES i EKKA.