Legenda
Legendy o rycerzach Okrągłego Stołu, eposy rycerskie sprawiają, że wiemy, jakie przymioty przypisywano idealnemu rycerzowi. Powinien być mężny i nieustraszony w boju, szukać sławy i cenić nade wszystko swój honor, pozostać wierny swemu panu i złożonej obietnicy, mieć światową ogładę i znać dworski obyczaj, brzydzić się kłamstwem, tchórzostwem i nikczemnością, nieść pomoc bliźnim w potrzebie, służyć damom i bronić Kościoła. Często za odbicie jego moralnej doskonałości uważano fizyczną siłę, zdrowie oraz urodę. Niekiedy dodawano, że powinien pochodzić ze znakomitego rodu, cieszącego się dobrą sławą w oczach jemu równych.
Rzeczywistość
A jak było naprawdę? Niewątpliwie istniał pewien ideał rycerski, utrwalony w literaturze. Część współczesnych realizowała go, nie szczędząc sił i kosztów, inni zaś za nic mieli trudy rycerskiego bytowania. Na ścieżkach średniowiecznej Europy można było spotkać i Zawiszę Czarnego, który na polu bitwy odesłał łódź przysłaną przez króla Zygmunta, aby go ocalić, i rzesze zbójrycerzy, którzy łupili podróżnych, nie szczędząc ani powracających z krucjat, ani świątobliwych pielgrzymów. Jednakże od XI w. obyczaj rycerski na trwałe wpisał się w panoramę Europy.
W świecie rycerstwa dość długo ścierały się dwie idee – przeświadczenie, że rycerza czyni ćwiczenie i osobiste przymioty, oraz wiara, że rycerzem się rodzi. Początkowo rycerze byli bowiem wojownikami, którzy walczą konno – i to właśnie znaczy słowo rycerz (z niemieckiego Ritter). Ale rycerstwo z czasem zaczęło się zamykać na ludzi z innych warstw i w XII w. za rycerzy uznaje się głównie szlachetnie urodzonych (acz oczywiście zamożni mieszczanie również nimi zostawali). Teoretycznie rycerz ma prawo pasować, czyli przyjąć do stanu rycerskiego, każdego, kogo uznał za godnego tego zaszczytu.