Św. Augustyn i Duns Szkot
Krzyżacy zrazu nie musieli szukać argumentów dla poparcia swojej misji i samego istnienia państwa zakonnego w Prusach. Walki z niewiernymi, w tym wypadku z Litwinami, stanowiły naturalne zadanie zakonu rycerskiego. Jego ideologia opierała się na dorobku średniowiecznej filozofii, a zwłaszcza na recepcji myśli św. Augustyna. Usystematyzował on istniejące już nieco wcześniej pojęcia wojny sprawiedliwej i niesprawiedliwej, a poprzez wyraźne zarysowanie granic między społecznością chrześcijańską a światem pogańskim („miasto Boga – miasto ziemskie”) usprawiedliwiał walkę z innowiercami. Recepcja poglądów św. Augustyna oraz – rozwijającego jego myśli w opozycji do twierdzeń św. Tomasza z Akwinu – Dunsa Szkota stała się podstawą światopoglądu Zakonu Krzyżackiego, co znalazło swe odbicie w tworzonych przez jego członków kronikach, na czele z Kroniką Piotra z Dusburga (I poł. XIV w.).
„O wojnie sprawiedliwej”
Z kolei Królestwo Polskie przed unią z Litwą pozostawało przez kilkadziesiąt lat (od 1343 r.) w pokojowych stosunkach z państwem krzyżackim, niekiedy nawiązując z nim bliższą współpracę polityczną (jak w sprawach litewskich za Kazimierza Wielkiego), a rycerze z różnych ziem polskich brali udział w rejzach na Litwę (w latach 70. i początku lat 80. XIV w.). Dopiero powołanie na tron polski wielkiego księcia Jagiełły zmieniło tę sytuację i z biegiem czasu wymusiło na uczonych, związanych z odnowioną przez tego władcę Akademią Krakowską, sformułowanie własnej myśli politycznej.
Jej podwaliny położyły już pierwsze lata po unii. Krzyżacy negowali szczerość chrztu Władysława Jagiełły oraz prawomocność objęcia przez niego krakowskiego tronu. Tym samym król był dla nich wciąż poganinem, a Litwa terenem zbrojnej misji; ważność zachowywały też dawne przywileje cesarskie i papieskie, przyznające ten kraj zakonowi.