Pomocnik Historyczny

Cywilizacja turańska/Zdrajca Słowiańszczyzny

Mongołowie pod murami Włodzimierza; obraz z 1910 r. Mongołowie pod murami Włodzimierza; obraz z 1910 r. EAST NEWS
Feliks KonecznyAN Feliks Koneczny

Twórcą kontrowersyjnej teorii o turańskim charakterze narodu rosyjskiego był polski szlachcic i etnograf Franciszek Henryk Duchiński (1816–93). Jako zwolennik odbudowy unii polsko-litewsko-ruskiej postulował on oparcie jej na słowiańskim fundamencie trzech narodów, co spotkało się z pewnym poparciem wśród liberalnej kijowskiej inteligencji. Ostrze federacji było wymierzone w Rosjan, którzy – zdaniem Duchińskiego – Słowianami nie byli. Tezę o cywilizacji turańskiej jako jednej z siedmiu w dziejach świata w pełni rozwinął i nadał jej rozgłos Feliks Koneczny (1862–1949). Według polskiego historiozofa ukształtowała się ona na terenach Wielkiego Stepu, jej przedstawicielami były rozległe i zarazem nietrwałe imperia (np. Mongołowie), a organizacja państwa oraz sposób sprawowania władzy miały ściśle wojskowy charakter.

Według Konecznego wydarzeniem o fundamentalnym znaczeniu dla dziejów Rosji był najazd Mongołów oraz rozciągający się na ponad dwa stulecia okres politycznej zależności Rusi od Ordy (XIII–XV w.). Polski historyk uznawał tym samym Wielkie Księstwo Moskiewskie za twór hybrydowy, na który złożyły się pierwiastki turańskie i słowiańskie. Upadek Rzeczpospolitej był z kolei interpretowany jako bezpośredni skutek zwycięstwa pierwiastka turańskiego nad łacińskim.

Co ciekawe, wprowadzona przez Konecznego charakterystyka okazała się niezwykle pożyteczna z punktu widzenia propagatorów eurazjatyzmu, w tym m.in. Lwa Gumilowa, historyka oraz autora poczytnych książek o cywilizacji Wielkiego Stepu. Współcześnie najbardziej znanym orędownikiem eurazjatyzmu jest kremlowski ideolog Aleksander Dugin. Według niego Rosja nie jest ani częścią Europy, ani Azji, tylko odrębną cywilizacją – światem. Jej aktem założycielskim był zaś podbój Rusi przez Mongołów – postrzegany jako początek wielkiej cywilizacyjnej syntezy.

Pomocnik Historyczny „Polacy i Rosjanie. Dzieje sąsiedztwa” (100172) z dnia 03.08.2020; Mity polsko-rosyjskie; s. 63
Reklama