Eksploracja Syberii i wkład Polaków w naukowe opisanie tego regionu nie byłyby możliwe bez wysiłku zesłańców, w szczególności tych skazanych na katorgę po powstaniu styczniowym. Większość z nich była ludźmi wykształconymi, absolwentami bądź studentami najlepszych uczelni w imperium. Swoich odkryć dokonywali z reguły bez wielkiego wsparcia finansowego ani technicznego, korzystając z prymitywnych narzędzi, cały czas będąc formalnie więźniami politycznymi. (Choć niekiedy ekspedycje wspierało Towarzystwo Geograficzne, Akademia Nauk, czasem też – instytucje wojskowe).
Prym wśród polskich badaczy wiedli geologowie. Aleksander Czekanowski (1833–76), Benedykt Dybowski (1833–1930) i Jan Czerski (1845–92) jako pierwsi opracowali geograficzne środowisko Bajkału, dokumentując jego faunę i florę. W latach 1869–72 Czekanowski sporządził geologiczny opis guberni irkuckiej, za który kilka lat później otrzymał złoty medal Towarzystwa Geograficznego w Paryżu. Zesłańcem był także Bronisław Piłsudski (1866–1918). Trafiwszy na Sachalin, zajął się badaniem ludu Ajnów, a dzięki nagraniom utrwalonym przez niego na woskowych wałkach fonografu Edisona mowa tego ludu zachowała się do dziś. Fascynacja Ajnami sprawiła, że po amnestii Piłsudski nie zdecydował się od razu na powrót do kraju. Wśród innych badaczy kultury mieszkańców wschodniej Syberii i Wysp Kurylskich należy wymienić Edwarda Piekarskiego (1858–1934), który dokumentował obyczaje oraz język Jakutów. Efektem jego pracy był monumentalny 13-tomowy słownik języka jakuckiego. Piekarski pozostał w Rosji po rewolucji, robił karierę w AN, jest pochowany w Leningradzie.
Koleje życiowe polskich eksploratorów Syberii sprawiły, że choć byli oni zesłańcami, to aby prowadzić swoje badania, musieli w jakiś sposób współpracować z instytucjami zaborcy.