Wokół służby Polaków w carskiej armii nagromadziło się wiele mitów i nieporozumień. Dogłębna analiza tego zjawiska w coraz większym stopniu kwestionuje narodową wizję dziejów, w której podział między tym, co polskie i rosyjskie, jawi się jako nieprzekraczalna granica.
W przestrzeni rekrutacyjnej do sił zbrojnych imperium Polacy znaleźli się po upadku powstania listopadowego i likwidacji autonomii Królestwa Polskiego. Począwszy od 1831 r. pobór, 15- lub nawet 20-letni okres trwania służby oraz przenoszenie Polaków w najbardziej niebezpieczne rejony imperium były elementem represji. Rekrutacja z terenów Królestwa Polskiego odbywała się na tych samych zasadach, co w Rosji (według wyliczeń historyka wojskowości Wiesława Cabana orientacyjny wskaźnik wynosił ok. 4 osób na 1 tys. mieszkańców). Polscy brańcy stanowili ok. 10 proc. ogółu wcielonych.
Wbrew jednak czarnej legendzie, 3 na 4 rekrutów odbywało służbę w zachodnich guberniach imperium lub w samym Królestwie. Według ustaleń wspomnianego już Wiesława Cabana najwięcej Polaków znalazło się na Syberii i Kaukazie tuż po upadku powstania listopadowego, ale dotyczyło to najwyżej połowy spośród wziętych wówczas do niewoli 11 tys. ludzi. Wszystko to nie zmienia faktu, że do lat 70. XIX w. służba oraz warunki życia żołnierzy były niezwykle trudne. Spośród 330 tys. wcielonych w latach 1831–73 Polaków do kraju nie wróciło aż 75 proc. Większość umarła z powodu różnego rodzaju chorób, wyczerpania, niedożywienia, kar fizycznych bądź zginęła w walce. Pozostała część została w Rosji.
Odkąd w 1874 r. w Rosji wprowadzono powszechny obowiązek służby wojskowej, pobór w Królestwie Polskim odbywał się regularnie. Według Jacka Legiecia, autora książki „Służba rekrutów z Królestwa Polskiego w armii rosyjskiej”, w latach 1874–1913 przez carskie wojsko przewinęło się ponad 1 mln Polaków.