Sprawa polska była jednym z najważniejszych tematów konferencji jałtańskiej (4–11 lutego 1945 r.). Józef Stalin miał większość atutów w garści. Kontrolował znaczną część terytorium Polski, Berlin miał na wyciągnięcie ręki. Zachodni alianci byli sparaliżowani niespodziewaną ofensywą niemiecką w Ardenach, a Franklin D. Roosevelt oczekiwał przyłączenia się ZSRR do wojny przeciwko Japonii i udziału w tworzonej Organizacji Narodów Zjednoczonych. W tej sytuacji prezydent USA i brytyjski premier Winston Churchill potwierdzili ustalenia konferencji w Teheranie z przełomu listopada i grudnia 1943 r. w sprawie przebiegu wschodniej granicy Polski wzdłuż tzw. linii Curzona, a więc uznania zaboru ziem, które Stalin uzyskał w wyniku współdziałania z Adolfem Hitlerem w rozbiorze Polski we wrześniu 1939 r.
Ustalenia krymskiej konferencji – dotyczące też utworzenia rządu tymczasowego – odrzucił rząd RP w Londynie, uznając, że oderwanie wschodnich województw naród polski przyjmie jako nowy rozbiór, tym razem dokonany przez sojuszników. Zaprotestowali również pochodzący ze wschodnich terenów Rzeczpospolitej żołnierze 2. Korpusu walczącego we Włoszech. Ich dowódca gen. Władysław Anders wystąpił w geście protestu do brytyjskich zwierzchników o wycofanie jednostki z walk. Do odstąpienia od tej decyzji przekonał go argument o groźbie załamania frontu.
Decyzje jałtańskie doprowadziły do rozłamu w łonie polskiej emigracji. Niezłomni, skupieni wokół rządu RP, oraz początkowo duża część emigracji pojałtańskiej jednoznacznie odrzucali dyktat krymski, nie godząc się z utratą symboli Kresów – Lwowa i Wilna, traktując – w znacznym stopniu zmitologizowany – patriotyzm kresowy jako wyznacznik i probierz polskiej tożsamości narodowej. Z czasem upór w tej kwestii ustąpił realizmowi, a w środowiskach artystycznych nostalgii pokoleniowej.