„Cóz tam, panie, w polityce?/ Chińcyki trzymają się mocno!?” – pyta Czepiec Dziennikarza w pierwszych słowach „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego (1901 r.). W ponad 100 lat po premierze słynnego dramatu odpowiedź brzmi: od 2013 r., wraz z dojściem do władzy w Chińskiej Republice Ludowej Xi Jinpinga, kraj ten odkurza koncepcję Jedwabnego Szlaku, czyli sieci traktów (handlowych i dyplomatycznych), które od starożytności łączyły dalekowschodnie cesarstwo z Azją Środkową i Europą. Współczesna inicjatywa Jednego Pasa i Jednej Drogi – jak przedsięwzięcie nazywają sami Chińczycy – ma im pomóc w zintensyfikowaniu relacji z Zachodem oraz – niejako po drodze – w poszerzeniu kręgu wpływów Pekinu na zaniedbanych w ostatnich stuleciach obszarach środkowej Azji.
To dobra okazja, by przypomnieć historię dawnego Jedwabnego Szlaku z Chin do Europy i z Europy do Chin. Jak powstał, czym był, jak funkcjonował? Przedstawiamy dzieje polityczno-społeczne w przestrzeni tego traktu, opisujemy władztwa dominujące na szlaku w kolejnych epokach, w tym różne polityczne struktury tworzone przez nomadów z Wielkiego Stepu. Gdy w wyniku m.in. odkrycia drogi morskiej z Europy do Indii lądowy Jedwabny Szlak stracił na znaczeniu – na peryferie historii wypadła też Azja Środkowa, ta cywilizacja rozdroży. Jest okazja, by przypomnieć i jej dzieje, skoro centralna część Eurazji znów zyskuje na znaczeniu. Odbyć – z naszym „Pomocnikiem Historycznym” w ręku – wielką podróż przez stulecia i rozległe terytoria środkowej Azji, dziś wielki tygiel nowych państw, narodów, tożsamości.
Jedwabny Szlak to w najszerszym kontekście historia relacji handlowych i politycznych Chiny–Zachód. W starożytności i w średniowieczu – w epokach karawan i karawanserajów – na traktach handlowych operowali liczni pośrednicy; w efekcie finalni uczestnicy transakcji często niewiele o sobie wiedzieli.