Pomocnik Historyczny

Chanaty wśród imperiów

Nowi gospodarze regionu

Obóz Kałmuków; ilustracja z 1793 r. z popularnej niemieckiej encyklopedii Friedricha Bertucha. Obóz Kałmuków; ilustracja z 1793 r. z popularnej niemieckiej encyklopedii Friedricha Bertucha. Pictura Paedagogica
Przemiany epoki nowożytnej, związane z powolnym upadkiem Jedwabnego Szlaku, doprowadziły do formowania się w Azji Środkowej nowych ludów, z których później, w XX w., starano się wykroić nowoczesne narody i grupy etniczne.

Zostało po podbojach. Od XVI w. wielcy kupcy z wielkimi pieniędzmi przenieśli się z Azji Środkowej na szlaki transoceaniczne. W regionie wymianę handlową nawet w okresie największego spadku podtrzymywały lokalne wspólnoty muzułmańskie osiadłe wzdłuż Jedwabnego Szlaku, od Morza Kaspijskiego do chińskich prowincji Gansu i Shaanxi. Wynikało to m.in. z podyktowanej regułami religii konieczności kontaktu z centrami islamu na Półwyspie Arabskim.

Politycznie region był podzielony na twory powstałe w trakcie podbojów mongolskich koczowników. Dziedziczną legitymizację władzy mieli potomkowie historycznych przywódców: Czyngis-chana i Tamerlana (Timura Lenka, Chromego). Słabszą rolę odgrywała lokalna arystokracja plemienna. Rosły natomiast w siłę rody, które budowały swoją pozycję z pomocą największych religii regionu, islamu i buddyzmu, których sfera sacrum stopniowo stała się alternatywnym źródłem władzy politycznej.

Zarazem w górskich, trudno dostępnych regionach formowały się, z chroniących się tam społeczności, ludy, m.in. Kirgizów i Hazarów. Do powstania innych przyczyniło się budowanie granic przez imperia – tak np. pomiędzy Rosją a Chinami uformowali się Buriaci.

Marek Sobczak/PolitykaMapa Azja Środkowa

Rewolucja prochowa. Dla mieszkańców Azji Środkowej – historycznie podzielonych na żyjące w komplementarnych gospodarkach ludy osiadłe (gł. irańskie i tureckie) oraz koczownicze (gł. tureckie i mongolskie) – przełomowe znaczenie miało pojawienie się w regionie unowocześnionej broni palnej. Jej produkcja oraz fachowa konserwacja wymagała istnienia rozbudowanej infrastruktury, która mogła funkcjonować jedynie w wielkich i złożonych strukturach społecznych ludów osiadłych. W ręce koczowników trafiała ona głównie jako przedmiot wymiany handlowej lub trofeum z wypraw wojennych.

Pomocnik Historyczny „Dzieje na Jedwabnym Szlaku” (100180) z dnia 12.04.2021; Jedwabny Szlak; s. 84
Oryginalny tytuł tekstu: "Chanaty wśród imperiów"
Reklama