Przeciąg historii. Na południowych brzegach Morza Kaspijskiego opierało się imperium Achemenidów (VI–IV w. p.n.e.), przez Bramę Kaspijską przemaszerował w drodze do Hyrkanii ścigający króla Dariusza Aleksander Macedoński. Później regionem władali hellenistyczni Seleucydzi, partyjscy Arsacydzi, odnowione państwo perskie Sasanidów, Arabowie i muzułmańska już Persja (Iran). Północne i północnowschodnie wybrzeża były domeną koczowników ze stepów, w tym Hazarów, Seldżuków, Mongołów. Na Kaukazie rywalizowały mocarstwa spoza regionu (by wymienić Rzymian i Sasanidów) i wyrastały lokalne potęgi (Armenia Bagratydów, Gruzja królowej Tamary).
Od zdobycia Astrachania przez cara Iwana IV Groźnego w 1554 r. Morze Kaspijskie znalazło się na horyzoncie Rosji. Piotr I zdołał usadowić się na zachodnich wybrzeżach akwenu, co dało początek powolnej, ale stałej ekspansji na południe i doprowadziło do wojen z Turcją. Wschodnie wybrzeża Rosja podbiła w trakcie starć z Persją. Głównym motorem ekspansji było dążenie do kontroli nad starymi i ustanowienie nowych szlaków handlowych. Pojawiały się też na poły realne, na poły fantastyczne, ale budzące zgryzotę Brytyjczyków plany ekspansji ku Indiom.
Naftowy boom i rywalizacja. W XIX w. rola Morza Kaspijskiego radykalnie się zmieniła. Siłą sprawczą była ropa naftowa, którą zaczęto wydobywać ok. 1823 r., ale prawdziwy boom przyszedł w połowie stulecia. Baku z prowincjonalnego miasta na rubieżach państwa carów przeistoczyło się w jedno z ważniejszych centrów wydobywczo-finansowych imperium. Rosjanie byli rozgrywającymi. Pokonana w serii konfliktów, na wpół ubezwłasnowolniona Persja nie mogła być rywalem dla potężnego sąsiada z północy. Turcja stawiała opór, ale w strategicznym wymiarze również się cofała.