Pierwszą wersję opowiadania historycznego „Taras Bulba” Mikołaj Gogol (1809–52) opublikował w 1835 r. Akcja toczy się w XVII w. na tle jednego z kozackich powstań poprzedzających Chmielnicczyznę. Mimo że tekst był oparty na źródłach historycznych, autor nie dążył do precyzyjnego odtworzenia dziejów. Były one pretekstem do stworzenia – zgodnie z duchem epoki romantyzmu – heroicznej i krwawej opowieści, skupiającej się na dramatycznym losie namiętnego bohatera.
Fabuła opowiada o starym pułkowniku Tarasie Bulbie, który zabiera swoich synów – Ostapa i Andrija – na Sicz Zaporoską, aby stali się prawdziwymi Kozakami. Gdy dociera tam wieść o ucisku ludności ukraińskiej przez polskich panów i żydowskich dzierżawców, Kozacy idą na wojnę z Rzeczpospolitą. Opis konfliktu skupia się na oblężeniu Dubna. W toku akcji Andrij dowiaduje się, że w mieście znajduje się szlachcianka, w której zakochał się jeszcze na studiach w Kijowie. Z miłości do niej przechodzi na polską stronę i podczas decydującej bitwy zostaje zabity za zdradę przez własnego ojca. Natomiast Ostap dostaje się do niewoli. Po nieudanej próbie wyzwolenia tego syna Bulba staje się świadkiem jego egzekucji, a następnie dołącza do kolejnego powstania przeciwko Polsce. Nawet po pokonaniu polskiego wojska Bulba jako jedyny pułkownik odrzuca podpisanie pokoju gwarantującego Kozakom prawa i przywileje, i kontynuuje ze swoimi ludźmi wojnę, mszcząc się za Ostapa.
Opowiadanie, opublikowane 4 lata po powstaniu listopadowym, rezonowało z patriotycznymi i antypolskimi nastrojami rosyjskiego społeczeństwa, ponieważ zawierało jednostronny i stereotypowy obraz Polaków jako wrogów. Jeszcze większe uznanie zdobyła druga redakcja tekstu z 1842 r., która stała się wersją kanoniczną.