Mychajło Hruszewski (1866–1934) to jedna z najbardziej rozpoznawalnych postaci w historycznej pamięci narodu ukraińskiego. Jego nazwiskiem nazywane są ulice. Jego pomniki i poświęcone mu tablice wyznaczają symboliczną przestrzeń miast. Z jego życiem i działalnością można zapoznać się w jednym z czterech upamiętniających go muzeów: w Kijowie, Lwowie, Kryworiwni (wieś w obwodzie iwano-frankowskim) i Sestryniwce (wieś w obwodzie winnickim). Podobizna profesora – w okularach, z długą brodą – występuje na banknocie o nominale 50 hrywien. W ogólnonarodowym projekcie „Wielcy Ukraińcy” (2007–08) Hruszewski zajął dość wysokie, czternaste miejsce. Według badania Grupy Socjologicznej Rating (2016) 72 proc. Ukraińców oceniło go pozytywnie, a tylko 8 proc. negatywnie.
Czym zasłużył sobie Mychajło Hruszewski na taką ocenę i jaki jest sekret jego popularności?
W USA funkcjonuje pojęcie ojców-założycieli – postaci, które odegrały szczególną rolę w powstawaniu Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Można przeprowadzić pewną analogię i wyznaczyć ojców-założycieli nie tyle Ukrainy jako państwa (przez długi czas go nie miała), ale nowoczesnego ukraińskiego narodu. Chodzi tutaj o osoby, które odegrały kluczową rolę w formowaniu u Ukraińców poczucia ich narodowej odrębności i potrzeby stworzenia suwerennego państwa. Takich postaci, bez dwóch zdań, jest wiele, a wśród nich Taras Szewczenko i urodzony w Chełmie Mychajło Hruszewski.
Emocjonalna poezja pierwszego z nich dawała natchnienie i tworzyła, potrzebny każdemu narodowi, mit – w przypadku ukraińskim o Kozactwie jako obrońcy wolności oraz odrębności religijnej i ludowej. Kozaczyznę traktowano jako złotą epokę Ukrainy. „W Zaporożu grzmi armata,/ Przed panem Iwanem.