Pomocnik Historyczny

Historyczne kostiumy

Sarmaci i Kozacy

„Kozak Charko wszystkich pozdrawia”, druk cyfrowy Romana Minina, 2009 r. „Kozak Charko wszystkich pozdrawia”, druk cyfrowy Romana Minina, 2009 r. Międzynarodowe Centrum Kultury
„Wielcy sarmaci tego kraju/ Wielkie sarmatki tego kraju”, grafika Magdaleny Burdzyńskiej do plakatu wystawy, Tarnów, 2018 r.Międzynarodowe Centrum Kultury „Wielcy sarmaci tego kraju/ Wielkie sarmatki tego kraju”, grafika Magdaleny Burdzyńskiej do plakatu wystawy, Tarnów, 2018 r.

W społecznej świadomości Polaków i Ukraińców wykształciły się dwa równoległe mity – rodem z baroku – o niezwykle podobnej konstrukcji. Dla Polski jest to mit sarmatyzmu, a dla Ukrainy – Kozactwa. W obu można doszukać się wspólnych korzeni tkwiących w ideologii sarmackiej, która stała się podstawą kształtowania tożsamości wszystkich narodów wieloetnicznej Rzeczpospolitej.

Polska idea sarmatyzmu zaczęła nabierać na sile od XVI w. Ówczesne spekulacje literackie wywodziły szlachtę polską od Sarmatów (twierdzenia oparte na pracach kronikarzy Wincentego Kadłubka i Jana Długosza). W XVIII w. sarmacki mit stał się podstawą wiary w wyjątkową rolę szlachty, jej rycerskie pochodzenie, moralność i dzielność bojową. Oraz w nienaruszalność jej przywilejów. Wiele rodów (herbów) uważało, że wywodzi się właśnie od Sarmatów. Z utożsamiania Polaka z Sarmatą urastało też przekonanie o wysokim przeznaczeniu Polski w dziejach świata.

Z Kozactwem na Ukrainie było podobnie – w XVI–XVIII stuleciach odgrywało tam rolę tak znaczącą, że przywarła do Ukrainy nazwa kraju Kozaków. Przybierające w tym okresie na znaczeniu zmiany kulturowe w architekturze, literaturze, malarstwie określano jako barok kozacki. A Kozactwo nabywało renomy markera etnicznego, stawało się symbolem obrońcy narodu i wiary. Przyczyniało się do definiowania dążeń niepodległościowych. Apogeum literackiego opracowania tematu była dokonana przez Iwana Kotlarewskiego przeróbka utworu Wirgiliusza na burleskę „Eneida” (1798), ośpiewującą dzielnych Kozaków.

Historycznie Kozactwo było jednym z fenomenów istnienia otwartej granicy między osiadłą ludnością Europy Wschodniej a koczownikami stepów eurazjatyckich. Jego autonomiczne instytucje trwały prawie 300 lat (do drugiej połowy XVIII w.

Pomocnik Historyczny „Polacy i Ukraińcy” (100190) z dnia 06.12.2021; Polacy i Ukraińcy; s. 109
Oryginalny tytuł tekstu: "Historyczne kostiumy"
Reklama