Sprawa polska. Dysonans w koncercie mocarstw
Sprawa polska w polityce mocarstw
„Nasza sprawa jest ich sprawą”. Traktat rozbiorowy z 1795 r. zatwierdzał „całkowity, ostateczny i nieodzowny podział Królestwa Polskiego”, a Rosja, Prusy i Austria postanowiły, iż los ziem zlikwidowanego państwa polskiego będzie tylko ich wewnętrzną sprawą. Nie stało się tak dzięki wpływowi polskich dążeń niepodległościowych na stosunki międzynarodowe, a dążenia te były wyrażane poprzez walkę zbrojną w okresie powstań oraz akcje polityczne prowadzone od 1831 r. przez księcia Adama Jerzego Czartoryskiego. We Francji i Anglii książę Adam odwoływał się do postanowień traktatu wiedeńskiego (1815 r.) podkreślając, że dają one sygnatariuszom prawo, a nawet obowiązek, obrony odrębności i konstytucyjnego ustroju Królestwa Polskiego. Później wysunięto argument, iż odbudowanie Polski jest warunkiem utrzymania trwałego pokoju, zatem mocarstwa zachodnie powinny podjąć interwencję polityczną, a w ślad za nią militarną. Odwoływano się także do zasady moralności w polityce. Książę Adam pisał, iż należy „wszystkie rządy i wszystkie ludy oświecać o naszych krzywdach, o naszych cierpieniach, o naszych prawach i dowodzić, że nasza sprawa jest ich sprawą”.
A zatem odbudowa Polski musi być wpisana w żywotne interesy przynajmniej jednego mocarstwa europejskiego, tak jak to było w przypadku walki o niepodległość Greków i Belgów, a później Włochów i Bułgarów, którzy odzyskali niepodległość dzięki obcej pomocy, jak na ironię także ze strony mocarstw ciemiężących Polskę. Ideałem było utworzenie bloku państw zachodnich – Anglii i Francji – jako przeciwwagi dla filarów Świętego Przymierza: Rosji, Austrii i Prus.
Punkt widzenia Londynu. Politycy angielscy i francuscy nie przeczyli, że odbudowanie Polski naprawiłoby zbrodnię rozbiorów, ale w Paryżu, a zwłaszcza w Londynie, nie widziano w tym oczywistego własnego interesu politycznego.